Het stenen bruidsbed door Harry Mulisch

Autobiografie
Harry Kurt Victor Mulisch werd in 1927 te Haarlem geboren. Zijn vader was een oud-officier van het keizerlijk Oostenrijks leger. Zijn moeder was een dochter uit een Belgische, Joodse familie. Toen Mulisch amper negen jaar was, gingen zijn ouders uit elkaar. Harry groeide op tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deze gebeurtenissen hebben een sterke indruk nagelaten op zijn persoonlijkheid. Zijn vader collaboreerde met de bezetters, terwijl zijn moeder niet al te veel mocht opvallen omwille van haar afstamming. Als kind schreef Mulisch al verhalen om zijn gedachten van zich af te kunnen schrijven. In 1947 debuteert hij met een kort verhaal in een weekblad. Sindsdien heeft hij alle genres in de litteratuur beoefend. Volgens critici is Mylisch begaafd, veelzijdig en beschikt hij over een grillige fantasie en een uitgebreid taalgebruik. De denkbeelden over de maatschappij en dergelijke die terug te vinden zijn in zijn boeken hebben in het verleden vaak negatieve reacties uitgelokt. De carrière van Mulisch kunnen we indelen in enkele periodes. De eerste periode wordt afgesloten door zijn tweede grootste roman namelijk Het stenen bruidsbed. Deze roman werd geschreven in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen tussen 1956 en 1958. Mulisch reisde op dat moment door Duitsland om zich te documenteren voor de nooit voltooide roman Gratie voor de doden, die zou moeten gaan over een Duits oorlogsmisdadiger. Stroming : experimenteel
Het boek behoort tot de experimentele stroming. Dit wil zeggen dat de schrijver experimenteert met woorden. In het boek overheerst dan ook een zeer beeldend taalgebruik. Een voorbeeld hiervan is de manier waarop de schrijver vliegvelden omschrijft. Hij ziet deze als blinkende feesten van licht en kabaal. Stilte ervaart hij als een burcht die het geluid opvreet. Het boek staat vol van zulke omschrijvingen. Geschiedenis en verhaal

De geschiedenis van Het stenen bruidsbed begint bij de Tweede Wereldoorlog. Het hoofdpersonage van deze roman, de Amerikaan Norman Corinth, nam deel aan het bombardement op Dresden. Corinth was namelijk boordschutter van een bombardementsvliegtuig. De inwoners van Dresden voelden zich tijdens de oorlog redelijk veilig tot dit bombardement op 13 februari 1945 hun leven veranderde. Het was een zinloos en wreed bombardement waarbij binnen één uur 250 000 mensen werden gedood. De zwaar gewonden wierpen zichzelf in het vuur om zich sneller uit hun lijden te verlossen. Anderen vluchtten in de rivier in de hoop dat dit hun pijn zou verzachten. Dit was tevergeefs omdat de geallieerden hen ook daar niet gerust lieten. Ze bleven op hen schieten en verminkten hierdoor vele mensen voor het leven. Achteraf stortte dit vliegtuig echter ook neer doordat er brand ontstond aan boord. Corinth belandde hierdoor op Russische bodem. Hier werden zijn brandwonden verzorgd. Zijn naam werd geregistreerd in een communistisch dossier. Elf jaar later ontvangt de inmiddels getrouwde Corinth een uitnodiging voor een tandartsencongres in Dresden. In Berlijn wordt hij van het vliegveld afgehaald door de Oost-Duitse gids Hella. Aangekomen in het hotel maakt hij kennis met enkele boeiende personages zoals de pensionhouder Ludwig en zijn knechtje Eugène. Wanneer Norman van het ene congres naar het andere wordt vervoerd, leert hij ook de chauffeur van het hotel, Günther, beter kennen.In de oorlog maakte hij deel uit van de Hitler Jugend. Wanneer Corinth zich naar de eerste zitting van het congres begeeft, ontmoet hij de West-Duitser Schneiderhahn met wie hij later grote meningsverschillen heeft over de gebeurtenissen uit de oorlog en over politiek. Verveeld verlaat Corinth reeds tijdens de begroetingsrede de zaal, op de voet gevolgd door Schneiderhahn en Hella. Door Günther worden ze dan naar een café in de stad gevoerd waar ze samen met nog enkele andere mensen hun ideëen over de oorlog uitwisselen. Zoals we konden voorspellen eindigen Hella en Corinth op het einde van deze avond in hetzelfde bed, maar door het geflirt van Corinth met de jonge Karin de volgende dag, wordt de band tussen Hella en de Amerikaan verbroken. Doordat Corinth niet goed weet wat hij moet geloven over Schneiderhahns ervaringen in de Tweede Wereldoorlog, ontstaat er tussen hen een hevige ruzie die niet meer wordt opgelost. Corinth gaat nog éénmaal langs bij Schneiderhahn. Dit bezoek draait uit op een vechtpartij. Hysterisch lachend verlaat Corinth Schneiderhahns hotel en rijdt met Günthers auto tegen een boom. De geschiedenis eindigt dan als Corinth de auto die in vlammen opgaat zit te bekijken. Om deze geschiedenis om te zetten in een verhaal heeft Mulisch de chronologie verbroken door de mensen die Corinth ontmoet te laten vertellen over hun ervaringen uit de oorlog. Op deze manier wordt worden de gebeurtenissen uit de oorlog die we daarnet al in de geschiedenis hebben verteld door flashbacks aan het licht gebracht. Tegelijkertijd verwerkt het hoofdpersonage Corinth zijn pijnlijke ervaringen uit de Tweede Wereldoorlog. Motieven en thema
In het boek leiden de motieven ‘liefde en oorlog’ tot het thema vernietiging. In het boek vinden we liefde tussen Hella en Corinth. Deze liefde kunnen we vergelijken met de liefde tussen Corinth en Dresden. Critici beweren hier dat Dresden de bruid is die vanuit de hemel wordt benaderd door haar bruidegom, in dit geval Corinth. De vereniging in de liefde, die in feite een vernietiging is, vindt plaats doordat de stad in puinhopen wordt veranderd. Elf jaar later verwoest Corinth zijn liefde , nu is dit Hella, opnieuw door haar de volgende dag weeral te laten vallen. Dat het tweede motief ‘oorlog’ tot vernietiging leidt, was ons allen waarschijnlijk al wel lang duidelijk. Tijd
Zoals we reeds vermeld hebben, verloopt het verhaal niet in chronologische volgorde, maar zijn er flashbacks. We hebben twee soorten. Ten eerste zijn er de verhalen van de getuigen uit de oorlog. Ten tweede vinden we op het einde van elk deel schuingedrukte paragrafen terug, welke de homerische zangen worden genoemd. Hieruit worden Corinths eigen ervaringen duidelijk. De tijd van de geschiedenis is langer als die van het verhaal. Het verhaal zelf beslaat twee dagen, terwijl de geschiedenis zich afspeelt over een periode van meer dan elf jaar. In Het stenen bruidsbed zien we dat de tijd voor de schrijver discontinu is. Het verleden is niet gelijk aan het heden ; het heden heeft niets te doen met de toekomst, maar verleden, heden en toekomst zijn tegelijk aanwezig in de actualiteit. Ruimte
De geschiedenis speelt zich vooral af in Dresden, en dit zowel in het heden, op het congres, alsin het verleden tijdens het bombardement. Typische verbanden tussen ruimte en gebeurtenissen zijn er niet echt in deze roman aanwezig. Buiten die éne keer dan wanneer Hella en Corinth samen op haar kamer belanden, met het voorspelbare gevolg dat ze daar de liefde bedrijven. Perspectief
De personele verstelsituatie overheerst, want er wordt over Norman Corinth en de andere personages vertelt in de derde persoon enkelvoud. Het uitzichtspunt ligt doorgaans bij het belangrijkste personage Corinth. Een enkele keer verschuift dit naar Hella of Günther. Verder vinden we nog een historisch en een mytisch perspectief terug. Het historisch perspectief is het recente oorlogsverleden. Een voorbeeld van het mytisch perspectief is de naam Hella. Deze is afkomstig van Helena, de vrouw die aanleiding gaf tot de oorlog tussen de Grieken en de Trojanen. Na tien jaar werd Troje ingenomen en in brand gestoken. Corinth noemt zich ook vaak ‘een onder Agamemnon gesneuvelde Griek’. Agamemnon was de zwager van Helena en legeraanvoerder. Deze mythische verwijzingen komen vooral voor in de homerische zangen. Stijl en taal
Typisch voor de experimentele stroming is, zoals we al eerder hebben vermeld, het experimenteren met woorden. Mulisch maakt dus gebruik van beeldspraak. Dit leidt tot zeer gedetailleerde beschrijvingen. Hij gebruikt niet zozeer moeilijke woorden, maar toch zijn er vermeldingen die vaak onbekend in de oren klinken, omdat ze verwijzen naar gebeurtenissen of personen uit de geschiedenis waar niet iedereen van op de hoogte is. Interpretatie en evaluatie
Volgens onze mening is het boek niet echt een aanrader. Het was niet snel doorleesbaar, maar toch waren er enkele passages die onze aandacht vasthielden zoals de beschrijving van het bombardement en het leed van de mensen uit die tijd. Het boek sprak ons dus toch wel een beetje aan omdat we nu al een beetje meer weten hoe de mensen zich toen en ook nu nog in andere landen voelen, want ook nu heerst nog vaak oorlog. Dit boek is samen met andere boeken het bewijs dat we gruwelijke gebeurtenissen uit het verleden niet meer kunnen ontkennen.