Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2003
• 350 pagina's
• Uitgeverij: De Bezige Bij

Flaptekst

Eerste zin

Op mijn twaalfde ben ik geworden wat ik nu ben, op een kille bewolkte dag in de winter van 1975.

Samenvatting

In 2001 krijgt de 38-jarige verteller Amir een verzoek van een oude vriend van zijn vader Rahim Kahn om terug te keren naar Afghanistan. Hij krijgt dan de mogelijkheid iets recht te zetten. Amir weet dat het om een dag in 1975 gaat, toen zijn leven een totaal andere wending kreeg. Hij was toen 12 jaar oud.

Dat voorval wordt dan meteen vanaf hoofdstuk 2 aan de lezer verteld. Amir is de zoon van de welgestelde Baba: zijn moeder is bij zijn geboorte overleden en Amir wordt gezoogd door dezelfde min als zijn arme vriendje Hassan, die bij hen in huis woont samen met zijn mismaakte vader Ali. Zijn eigen moeder is weggelopen toen Hassan heel jong was: ze was veel te mooi en te jong voor de oude Ali en ze was er met een andere man vandoor gegaan. De lichamelijke handicap voor Hassan is dat hij een heel lelijke hazenlip heeft, waardoor hij altijd lijkt te lachen.

Amir en Hassan zijn vriendjes, tenminste Hassan doet alles voor zijn vriendje Amir en die maakt in zekere zin ook een beetje misbruik van hem. Bij het kaartspel is Hassan eigenlijk veel handiger, maar hij weet dat het voor hem verstandig is om Amir te laten winnen. Vader Baba is iemand die houdt van strakke regels en Amir is eigenlijk een beetje een weke jongen die tegen de zin van zijn vader van lezen en verhalen schrijven houdt. Daarentegen vindt hij voetbalen helemaal niet leuk.

Hij krijgt van de vriend van zijn vader Rahim Khan een boekje waarin hij verhalen schrijft. Hij leest de verhalen (ook die hij zelf bedenkt) aan zijn ongeletterde vriendje voor: die vindt dat allemaal heel mooi. Amir is toch een beetje een watje en wordt later lastiggevallen door drie jongens uit zijn eigen milieu die rijk zijn o.a. Assef en Kamal.

Op een bepaald moment vallen ze hem lastig, maar Hassan die een kei is in het katapult schieten, zorgt ervoor dat ze hem met rust laten. Hij dreigt Assef een oog uit te schieten (dit is een mooie vooruitwijzing naar een latere passage in het boek). Baba heeft veel op met Hassan en geeft hem een keer voor zijn verjaardag een heel mooi cadeau: bij een plastisch chirurg mag hij zijn hazenlip laten verhelpen en de operatie die wel bloederig en pijnlijk is, slaagt goed. Inmiddels is in 1973 de monarchie in het land afgeschaft en is Afghanistan een republiek geworden.

Hassan is ook een heel goede vliegeraar. Dat wil zeggen, hij helpt Amir bij het traditionele vliegerspel in de winter. Het is de bedoeling dat je de vlieger van de tegenstanders naar beneden haalt en het allermooiste is het wanneer je daarna die neergestorte vlieger in je bezit kan krijgen. Wanneer in één van de beslissende vliegergevechten de laatste twee vliegeraars Assef en Amir zijn, is het natuurlijk fantastisch dat Amir wint.

Hassan begint te rennen om de blauwe vlieger te pakken te krijgen en dat lukt. Maar Assef komt op zijn pad en krijgt nu de kans om wraak te nemen voor het katapultincident. Terwijl Kamal Hassan in bedwang houdt, verkracht Assef de jongen op een zeer pijnlijke manier. Amir kijkt van een afstandje toe, maar durft niet in te grijpen en doet ook alsof hij niets gezien heeft. Dat is toch een vorm van verraad en hij kan daarom in de komende maanden Hassan maar moeilijk onder ogen komen.

Ook die mijdt zijn vriendje zoveel mogelijk. Maar wanneer Amir er bij zijn vader Baba op zinspeelt dat Hassan weg moet uit hun huis, wordt zijn vader woedend. Dat zal zeker niet gebeuren. Amir hoort zijn vader wel eens verzuchten tegen zijn vriend Khan dat Amir wat meer zou moeten hebben van Hassan. Dat maakt hem eigenlijk heel jaloers. Hij kan er slecht mee leven en verzint iets.

Het horloge dat hij van zijn vader heeft gekregen en een handvol geld verstopt hij onder het matras van Hassan. Dan klaagt hij over zijn gestolen horloge en dat wordt natuurlijk teruggevonden onder het matras. Dat is diefstal en dat is nu eenmaal de ergste zonde die je volgens Baba kunt bedrijven.

Amir vindt dat Hassan die bekend heeft vanwege de ultieme vriendschap het huis uit moet, maar Baba wil daar niets van weten. Toch besluiten Ali en Hassan uit eergevoel weg te gaan: ze durven hun baas niet onder ogen te komen. Eigenlijk hebben ze niets gedaan, maar dat is het verschil tussen de soennieten en de sjiieten. (de twee traditionele groepen van de islam die elkaars tegenstander zijn) Toch heeft Baba dat standsverschil nooit laten merken. Het lijkt een goede baas en weldoener te zijn: zo laat hij voor kinderen een weeshuis bouwen in Kabul.

In 1981 zijn de interne verhoudingen in Afghanistan sterk verslechterd. De koning is sinds 1973 ingeruild voor een republiek, maar daarna vallen de Sovjets in de jaren ‘80 het arme land binnen. Baba en Amir moeten vluchten. Ze doen dat eerst in een overdekte vrachtwagen. Bij een controle onderweg wil een Russische soldaat een Afghaanse vrouw verkrachten, maar Baba toont zijn ware moed. Hij staat dat niet toe: even dreigt hij te worden doodgeschoten maar een andere soldaat neemt het voor hem op. Ook worden ze bedrogen door degene die hen voor veel geld het land wil uitsmokkelen.

In Pakistan blijkt het afgesproken vluchtplan niet door te gaan, maar in een afgesloten tankwagen vluchten ze later verder. Dan blijkt dat Kamal ook in de tankwagen zat en die heeft de reis niet overleefd. Diens vader pleegt dan zelfmoord. Het is dus een verschrikkelijke toestand onderweg en berooid komen ze in Pakistan aan. 

In het volgende hoofdstuk is Amir al in Amerika. Baba en hij moeten onderaan de maatschappelijk ladder beginnen. Amir kan wel studeren omdat zijn vader een baantje op een benzinestation heeft aangenomen. In hun vrije tijd handelen ze in tweedehands goederen die ze de ene dag goedkoop kopen en de andere dag op de markt met enige winst verkopen. Maar het is op die markt vooral een aangelegenheid waarbij Afghanen elkaar kunnen ontmoeten.Er wordt lekker over en weer geroddeld. 

Op één van die markten ontmoet Amir een beeldschoon meisje Soraya, maar de rituelen verbieden dat ze elkaar rechtstreeks aanspreken. Met Soraya is in Afghanistan iets gebeurd wat alle leden van de gemeenschap weten, waardoor ze besmet verklaard is. Er kijkt geen man naar haar om omdat ze in het verleden met een man was weggelopen.

Haar vader, een generaal, had haar later teruggehaald. Ze had dus seks voor het huwelijk gehad en dat is voor een Afghaanse man onverdraaglijk. Niet voor de zich steeds meer schrijver voelende Amir. Hij krijgt steun van Soraya’s moeder, die hem wel ziet zitten als schoonzoon. En het komt er natuurlijk van dat ook de strenge vader zijn zegen geeft aan het huwelijk.

Het wordt in 1990 een enorm bruiloftsfeest volgens de rituelen van de Afghanen. Terwijl Amir zich steeds meer bekwaamt in het schrijverschap, wil Soraya liever lerares worden. Het huwelijk is eerst heel romantisch, maar als de kinderen uitblijven door de onvruchtbaarheid van Soraya wordt het allemaal wat zakelijker. Er is echter wel steeds sprake van liefde tussen hen.

De eerste roman van Amir wordt door een Amerikaanse uitgever uitgegeven en hij verdient daar een mooie cent mee, omdat de recensies erg goed zijn. In het Amerika van voor 2001 kan hij vrijuit over zijn boek spreken.

Intussen is Baba aan de gevolgen van longkanker overleden. Hij heeft de ziekte lang verborgen kunnen houden voor Amir; ook heeft hij lang tegenstand geboden, maar uiteindelijk wordt hij een uitgemergeld slachtoffer van de slopende ziekte.

In juni 2001 wordt Amir gebeld door de oude vriend van zijn vader, Rahim Khan. Hij vraagt hem naar Pakistan te komen. Amir besluit te gaan, omdat zijn vaders vriend heeft verteld dat hij iets recht kan zetten. Bovendien heeft hij een grenzenloze bewondering voor de man.

In Pakistan vertelt Khan wat er gebeurd is in de tussentijd. Hij was in Baba’s huis gaan wonen en had Hassan en Ali weer als bedienden aangenomen. Dat is een klap in het gezicht van Amir. Maar de vertelling gaat door. Hassan heeft een vrouw gekregen en daarbij een zoontje verwekt.

Tot Hassans grote verassing was op een zeker moment zijn moeder, die nu erg verlopen en oud was, teruggekeerd naar haar zoon. Ze was in het huis blijven wonen en was gek op haar kleinzoon Sohrab geworden. Die had een heerlijke oma aan haar gehad. Later was ze gestorven. Maar uit Rahims Khans woorden blijkt nu dat de oude Ali onvruchtbaar was geweest en dat Hassan het kind was van Baba. Die had het bij de moeder van Hassan verwekt en daarmee is Hassan dus een halfbroer van Amir.

Het is een geweldige schok voor Amir maar hij kan nu wel de reactie van zijn vader Baba beter begrijpen wanneer die vroeger zo voor Hassan opkwam. Het slechte nieuws gaat verder: ook Khan is in een fase van een terminale ziekte gekomen en hij moest daarom op dat moment Amir waarschuwen. Want Hassan en diens vrouw zijn door Talibanstrijders die een hekel aan zijn etnische groepering hadden om een kleinigheid doodgeschoten en Sohrab zit als gevolg daarvan nu in een weeshuis opgesloten. Khan beweert in Pakistan Amerikaanse vrienden te hebben die bereid zijn om de jongen te adopteren. Maar Amir moet hem nu eerst uit het weeshuis gaan halen. 

Met de zeer vervelende taxichauffeur Farid gaat Amir op weg naar Kabul en onderweg ziet hij de verschrikkingen die de Taliban hebben aangericht. Al het kleine vermaak is nu ook verboden: vliegerwedstrijden mogen niet meer worden gehouden. Farid denkt dat Amir een van die landslui is die hun grondbezit komen verkopen om weer naar Amerika te vluchten.

Amir komt achter de plek van het weeshuis waar Sohrab zou zitten, maar die is uitgeleend is aan een machthebber van de Taliban, die maandelijks jongens of meisjes uit het weeshuis komt halen voor de bevrediging van zijn seksuele behoeften.

De man die het weeshuis leidt, kan niet anders dan dit toestaan, omdat immers anders alle kinderen de dupe zouden zijn. Nu moet Amir met Farid naar de man op zoek die zich vaak in het stadion ophoudt. Tijdens de pauze in een voetbalwedstrijd is Amir er getuige van hoe ter verhoging van het volksvermaak en ter verhoging van de onderdrukking van het volk gevangenen in een put van het voetbalveld worden gestenigd, waarna de wedstrijd na de rust weer gewoon hervat wordt. Gewoon wat zand erover. De Taliban zijn in feite wreder dan de Russen.

Dan gaat hij naar het huis van de Talibanstrijder die Sohrab in zijn bezit zou hebben. Die man herkent hem als Amir en het blijkt de gemene Assef te zijn. Die ziet zijn kans schoon om nu ook Amir af te tuigen Hij kan het kind mee krijgen, maar dan met hij hem wel verdienen. Sohrab die in de kamer getuige is van de afranseling met boksbeugels die Amir krijgt, heeft op een bepaald moment een katapult en schiet een kogel van de tafelpoot in het oog van Assef. (de spiegeling van de situatie vroeger toen Hassan gedreigd had dat te doen wanneer Amir door Kamal en Assef werd bedreigd) Assef wordt zwaar gewond en daardoor weten ze te ontvluchten.

Amir is er slecht aan toe en met hulp van Farid die nu inziet dat Amir geen slechte bedoelingen heeft, komt hij in het ziekenhuis terecht waar ze hem kunnen redden, maar hij is zwaargewond. Zo heeft hij o.a. een gespleten bovenlip (de hazenlip van Hassan!) Hij zal er een litteken (symbolisch) aan over houden.

Toch zal de Talibanstrijder Assef naar hem op zoek zijn en hij kan niet te lang blijven in Kabul. In de taxi vluchten ze weer naar Pakistan, waar Khan inmiddels verdwenen is. Hij mag niet gezocht worden en heeft geld achter gelaten dat Amir mag gebruiken om naar Amerika terug te gaan. Intussen heeft Amir contact gehad met Soraya, die helemaal niet weet wat er allemaal gebeurd is in Afghanistan.

In Pakistan blijkt het Amerikaanse echtpaar dat beloofd had Sohrab te zullen adopteren helemaal niet te bestaan. Het was een list van Khan om Amir zover te krijgen dat hij voor Sohrab zou zorgen. Hij was op de hoogte van het verraad van Amir en hij beseft dat dit de enige manier is om iets terug te doen voor Hassan.

Amir zal het vragen aan Soraya: die schrikt wel even van zijn voorstel. Amir hoort hoe moeilijk het zal zijn om Sohrab weg te krijgen: hij krijgt het advies om de jongen eerst in een Pakistaans weeshuis te plaatsen en vandaar uit pogingen te doen, maar Sohrab wil niet meer in een weeshuis en dat had Amir hem plechtig beloofd.

Terwijl Soraya in Amerika met relaties wat voor elkaar weet te boksen, is Sohrab ten einde raad. Tijdens een telefoongesprek van Amir met Soraya waarin ze meedeelt dat ze denkt dat ze hem wel kan adopteren in Amerika, snijdt Sohrab zijn polsen door. Gelukkig wordt hij op tijd gered en knapt hij daarna weer op. Fysiek dan, want mentaal is hij zijn vertrouwen in de mensheid helemaal kwijt.

Daarna gaan ze naar Amerika. Maar op 9/11/2001 gebeurt de ramp met de Twin Towers en de stemming in Amerika verandert. Bush valt Afghanistan binnen. Amirs schoonvader gaat naar Afghanistan terug: hij wordt daar minister.

In maart 2002 gaat Amir met Sohrab tijdens een feestje vliegeren. Hij voelt zich als een kind. Als de vlieger van de tegenstander wordt geraakt is het Amir die gaat rennen om het voorwerp te pakken te krijgen. Een volwassen man tussen de kinderen. Hij doet het voor Sohrab, maar het is de inlossing van een jarenlange schuld.

Personages

Amir

Amir is het wat zwakke zoontje van zijn vader Baba. Zijn moeder is overleden en hij wordt door een min gezoogd, de moeder van zijn vriendje Hassan. Deze Hassan woont bij hen in huis en hij is jaloers op de jongen, omdat hij merkt dat zijn vader een zwak voor hem heeft. Hassan doet alles om bij Amir in de gunst te komen. Maar Amir is juist afgunstig: het bekende Kaïn en Abelmotief. Hij wil dan ook dat Hassan uit zijn omgeving verdwijnt en verraadt in feite de vriendschap omdat hij zegt dat Hassan iets van hem heeft gestolen. Hij had de vriendschap bovendien eerder verraden, omdat hij niets gedaan heeft terwijl Hassan werd verkracht. Later komt echter alles goed. Hij krijgt in Amerika een betere band met zijn vader. Als die dood is, hoort hij van een oom dat Hassan zijn halfbroer is. Baba heeft het kind gemaakt bij de moeder van Hassan. Nu gaat hij zijn ereschuld wel inlossen en hij haalt met moed de zoon van Hassan uit het huis van een Talibanstrijder, die de verraderlijke Assef uit zijn jeugd blijkt te zijn. Maar ook hier moet de slingeraar hem helpen. Uiteindelijk adopteert hij de zoon van Hassan. In de laatste zin worden alle schulden ingelost.

Hassan

Hassan is het halfbroertje van Amir, dat er alles aan doet om het zijn vriendje zo goed mogelijk naar de zin te maken. Hij haalt de vlieger op, wat hem op een verkrachting komt te staan en hij verraadt zijn vriendje ook niet wanneer die hem beschuldigt van diefstal. Dan gaan ze liever weg. Amir vlucht naar Amerika (hij heeft de middelen ervoor) maar Hassan moet in het land blijven. Daar sterft hij en zijn zoon wordt in een weeshuis opgenomen.

Baba

Baba is de vader van zowel Hassan als Amir. Maar hij heeft dat nooit aan zijn zoon Amir laten merken. Wel is hij steeds voor Hassan in de bres gesprongen. Hij schenkt hem mooie cadeaus en weigert hem weg te sturen. De verhouding met Amir is niet zo goed. Hij houdt liever van de jongensachtige Hassan die wil voetballen dan van zijn zoon Amir die hij een watje vindt omdat hij verhalen wil schrijven. Zijn vader is echter wel een dappere man, want hij komt op voor een Afghaanse vrouw die door een Russische soldaat verkracht dreigt te worden. Merk op dat zijn zoon Amir dat niet heeft gedaan voor Hassan. Pas in Amerika komen vader en zoon nader tot elkaar. Maar eigenlijk is het dan te laat. Hij maakt het huwelijk van Amir en Soraya nog wel mee, maar hij sterft kort daarna aan longkanker.

Assef

Assef is een van de nare jongens uit Kabul. In de jeugd van Amir verkracht hij Hassan. Op een afstandje kijkt Amir toe en hij durft niet in te grijpen. Later treedt Assef toe tot de Taibanstrijders. Hij wordt gevreesd om zijn ideeën die sterk nazistisch aandoen. Hij haalt uit een weeshuis elke maand jongens en meisjes aan om zijn seksuele behoefte te kunnen voldoen. Dat heeft hij ook gedaan met de zoon van Hassan. Amir gaat erop af en toont nu wel de moed die hij in zijn jeugd niet had. Maar hij wordt uiteindelijk gered doordat Sohrab een kogel met een katapult in het oog van Assef schiet.

Soraya

Soraya is de Afghaanse, beeldschone vrouw van Amir. Zij wordt in Amerika gemeden door de mannen van haar gemeenschap, omdat ze weggelopen is van huis. Ze wilde met een man trouwen die niet de keuze van haar ouders was. Daarmee is ze meteen een symbool van de opstand van de vrouwen in de moslimwereld. Amir heeft er minder moeite mee dat ze geen maagd meer is en trouwt met haar. Ze is helaas onvruchtbaar en dat komt het huwelijk niet ten goede. Ze vindt het goed dat de zoon van Hassan, dus eigenlijk haar aangetrouwde neefje, naar Amerika komt.

Quotes

"Ik had een laatste kans om een beslissing te nemen. Een laatste kans om te beslissen wie ik zou worden. Ik kon die steeg in stappen, voor Hassan opkomen, zoals hij al die keren in het verleden voor mij was opgekomen- en aanvaarden wat er met mij zou gebeuren. Of ik kon wegrennen. Uiteindelijk rende ik weg." Bladzijde 76

"'Als je iemand vermoordt, steel je een leven,' zei Baba. 'Je steelt het recht van zijn vrouw op een echtgenoot, berooft zijn kinderen van een vader. Als je een leugen vertelt, steel je iemands recht op de waarheid. Als je iemand bedriegt, steek je zijn recht op een rechtvaardige behandeling. Kun je dat volgen?'"

Thematiek

Kaïn en abelmotief

“De vliegeraar “ is een prachtig boek over vele oerthema’s in de literatuur. Het is het boek over twee broers die elkaar een beetje benijden, tenminste Amir benijdt Hassan ondanks diens arme afkomst. Maar zijn eigen vader Baba lijkt meer te zien in de arme, dappere Hassan dan in de wat laffere Amir. Die houdt bovendien niet van voetballen maar van schrijven. Zo is de verhouding tussen de vriendjes die later halfbroers blijken te zijn er één van Kaïn en Abel. En dat kan natuurlijk niet goed gaan. Waar Hassan altijd opkomt voor zijn vriendje Amir (o.a. bij de aanval van Assef en Kamal) en alles doet om Amir te behagen (hem laten winnen met kaartspelen, het ophalen van de vlieger) pleegt Amir verraad aan de vriendschap. Hij kan het niet hebben dat zijn vader bewonderend spreekt over de arme Hassan. Wanneer Assef en Kamal zijn vriendje seksueel misbruiken, grijpt hij niet in, maar laat hij de jongens hun gang gaan. Dat voelt aan als een verraad aan de vriendschap en ook daarmee kan Amir niet leven. Hij pleegt nog een aantal keren verraad: zo vraagt hij zijn vader om Hassan weg te sturen, maar die wordt heel boos. Dan maakt Amir het allemaal nog erger: hij doet net of Hassan een dief is die zijn verjaardagscadeautje heeft gestolen. Ook dan hoeft hij nog niet weg, maar Ali en Hassan houden de eer aan henzelf. Jaren later krijgt Amir de kans in Afghanistan een en ander recht te zetten. Hij hoort dan dat Hassan eigenlijk zijn halfbroer is en hij moet nu wel optreden en iets terugdoen. Nu toont hij wel leeuwenmoed door de jongen bij een rottige Taliban (de nare Assef uit zijn jeugd) weg te halen. Hij loopt daarbij zelf een aantal lelijke verwondingen op: symbolisch natuurlijk ook de verwonding aan de bovenlip, waardoor de verwantschap met Hassan nu ook fysiek duidelijk wordt. Maar hij heeft duidelijk aan moed gewonnen in zijn leven. Zijn eigen vader Baba heeft hem ook al het goede voorbeeld gegeven tijdens hun vlucht door op te komen voor een vrouw die verkracht dreigde te worden. Sohrab, Hassans zoon, doet ook iets wat een spiegeling is van zijn vader Hassan. Wanneer Amir door Assef wordt afgetuigd maakt Sohrab af wat zijn vader heel vroeger al had aangekondigd: hij schiet met de katapult het oog van Assef uit de oogkas van. De cirkel is rond met letterlijk de inlossing van de wraakgedachte uit het Midden-Oosten, “een oog voor een oog.” Dat Amir Sohrab als zijn eigen zoon zal opvoeden staat vanaf dat moment natuurlijk buiten kijf. Maar er komt bijna weer zo’n moment waarop hij verraad pleegt: hij heeft beloofd Sohrab niet meer in een weeshuis te stoppen en dan lijkt dat op het moment de beste oplossing om hem te kunnen adopteren. Terwijl Soraya een betere oplossing verzint, doet Sohrab een poging tot zelfmoord. Hij heeft het vertrouwen in de volwassenen om hem heen verloren: het seksueel misbruik door Assef heeft zijn vertrouwen aangetast. Het was de enige manier om het verraad en daarmee het schuldgevoel dat hem zijn hele leven heeft dwars gezeten in te lossen. Daarom ook rent hij net als zijn gedode halfbroertje achter de neergestorte vlieger aan.

Vader-zoonrelatie

Nauw verbonden aan dit thema van verraad- jaloezie -schuld is dat van de vader-zoonverhouding. Baba houdt net zo veel van Hassan als van Amir en daarover is Amir wel boos. Maar Baba is ook de echte vader van Hassan zal hij later merken. Het is zoals gezegd de islamitische variant van Kaïn en Abel. Dan moet er toch één zoon wijken. In Amerika komen Baba en Amir nader tot elkaar. Amir mag studeren dankzij het werk van zijn vader en hij wordt een succesvol schrijver. Bij zijn terugkeer naar Kabul wordt hij geconfronteerd met het zoontje van zijn halfbroer die ook wees is. De truc van zijn vaders vriend werkt: hij gaat eerst Sohrab redden uit handen van Assef en dan zal hij hem moeten aannemen als zijn zoontje. Hij gaat in Amerika vliegeren en dat is natuurlijk het symbool van de volledige acceptatie.

Motieven

Symboliek

Hassan heeft een hazenlip en later raakt Amir gewond aan zijn bovenlip met als resultaat een zelfde litteken. Hassan wordt seksueel misbruikt door Assef en jaren later overkomt dat zijn eigen zoon Sohrab ook. Amir wordt beschermd door Hassan en later moet Sohrab beschermd worden door Amir, waardoor de rollen omkeren. Amir is lafhartig bij het zien van de verkrachting van Hassan, maar zijn vader geeft later het gespiegelde voorbeeld: zelfs onder de dreiging van de dood beschermt hij een vrouw tegen verkrachting door een Russische soldaat. Hassan dreigt een keer Assef met een katapult een oog uit te schieten en Sohrab doet dat later werkelijk om Amir te redden uit de greep van Assef. Amir verstopt een horloge in het bed van Hassan en beschuldigt hem van diefstal. Later in Afghanistan blijken kinderen van een broer van Farid nauwelijks belangstelling te hebben voor het horloge dat hij hen als blijk van waardering wil geven. Het benadrukt nogmaals de prijs van het verraad van de vriendschap. De onvruchtbaarheid van Ali (Hassans vader) en de onvruchtbaarheid van Soraya zorgen ervoor dat Amir voor zijn neefje kan zorgen. De moeder van Hassan loopt weg bij haar man en Soraya loopt weg bij haar ouders. Beiden keren later weer naar huis terug en beiden zullen ze zorgen voor de zoon van Hassan. Een mooie gespiegelde symboliek zit natuurlijk in het beeld van de “kite runner” In zijn jeugd was Hassan degenen die de gevallen vlieger voor zijn rijke vriendje probeerde te pakken. Er was geen betere vliegeraar te vinden. Alles heeft Hassan voor Amir over. In 2002 gaat Amir met zijn geadopteerde zoon vliegeren. Nu zal hij de gevallen vlieger gaan ophalen: hij rent tussen de kinderen, omdat hij alles wil doen voor zijn aangenomen zoon. Zo zijn er natuurlijk nog heel wat verwijzingen in de roman te vinden. Voor leerlingen nog wat motieven op een rijtje: • vriendschap tussen twee jongens • het verschil tussen arm en rijk • de jaloezie tussen twee halfbroers (Kaïn en Abel) • de vader-zoonverhouding • de weggelopen moeder • het verraad aan de vriendschap • het schuldgevoel • de inlossing van de schuld • het eergevoel van een volk • de tradities van een volk • seksualiteit • seksueel misbruik • de wreedheid van de oorlog (de Russen, de Taliban)

Cultuurverschillen

Vanwege de culturele verschillen tussen groeperingen die elkaar vanwege hun geloof bestrijden: de soennieten tegen de sjiieten. Gelukkig zijn er verstandige mensen voor wie het standsverschil niet uitmaakt, maar wanneer de Talibanbeweging aan de macht komt, lijkt Afghanistan verder dan ooit van huis. De gruwelijkheden gepleegd tijdens de rust van de voetbalwedstrijd zijn een bewijs van hun wreedheid. Daarmee is “De Vliegraar” natuurlijk een heel actuele roman, wat het succes wereldwijd kan verklaren. De roman gaat ook over cultuurverschillen tussen westerlingen en moslims: de rituelen van de Afghanen in Amerika, de verstoting van het weggelopen meisje, etc. De problematiek van de moslims in Amerika werd natuurlijk versterkt door de aanslag op de Twin Towers: de moslims werden daarna als vijanden van de staat beschouwd. Bush had ook een reden om Afghanistan binnen te vallen. Daarmee werd de roman natuurlijk een exponent voor de verhouding tussen oost en west: moslims tegenover westerlingen: natuurlijk het nationale thema van de Amerikanen onder Bush.. De roman barst natuurlijk van de symboliek en de spiegelingen: soms liggen ze er misschien iets te dik bovenop, maar het zijn wel heerlijke literaire voorbeelden om aan scholieren duidelijk te maken wat symboliek en spiegelingen in een literaire roman zijn.

Opdracht

Het boek wordt opgedragen aan “Haris en Farah, die beiden de “noor” (lichtpuntje) van mijn ogen zijn en aan de kinderen van Afghanistan.

Trivia

De film is in Afghanistan zelf verboden. Sommige passages zouden namelijk kwetsend kunnen zijn voor de Islamitische zeden; bijvoorbeeld de homoseksuele verkrachting die in de film zit. Bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/De_vliegeraar

Titelverklaring

De vliegeraar of The Kite Runner geeft aan hoe er in Afghanistan wordt gespeeld met vliegers. Er zijn wedstrijden waarbij het de bedoeling is dat je de vlieger van de tegenpartij neerhaalt en de grootste triomf is dat je de neergevallen vlieger als trofee weet te veroveren. Daarmee verwerf je veel aanzien onder de andere kinderen. Dat wordt een run op de gewenste vlieger.

Het arme vriendje Hassan is een kei in het veroveren van neergestorte vliegers. Ook in de belangrijkste wedstrijd weet hij de blauwe vlieger van de grootste opponent voor zijn rijke vriendje te veroveren, maar dat komt hem wel duur te staan. Het is het belangrijkste moment in het leven van Amir, die namelijk verraad aan de vriendschap pleegt door niet in te grijpen, wanneer zijn vriendje seksueel misbruikt wordt.

De Engelse titel “The Kite Runner”geeft de essentie van de vliegerwedstrijd eigen beter weer dan de Nederlandse vertaling.

Structuur & perspectief

Het boek begint met een kort hoofdstuk uit december 2001, waarin de ik-verteller aangeeft dat hij naar Afghanistan wordt teruggeroepen door een oude vriend van zijn vader. Hij krijgt de kans iets goed te maken.

In hoofdstuk 2 tot en met 10 wordt daarna het verleden van de ik-verteller, het jongetje Amir, uit de doeken gedaan. Daarbij komt o.a. de vlucht uit zijn vaderland naar Amerika ter sprake.(hoofdstuk 11, tijdens de jaren tachtig) Daar wordt de vertelling weer opgepakt. Er is daar ook een flinke sprong in de tijd van ongeveer 1996 tot 2001.

In hoofdstuk 15 keert hij terug naar Afghanistan, waarbij hij met een familiegeheim wordt geconfronteerd. Daarna wordt tot aan het einde van de vertelling in dezelfde structuur verteld. In 2002 is Amir teruggekeerd naar Amerika, waar hij in maart 2002, enkele dagen voordat hij het verhaal als achterafverteller beschrijft, een wedstrijd met een vlieger speelt. Eigenlijk is de roman dus gegoten in de vorm van een kadervertelling. Tussen de twee delen van het heden (2001) staat de geschiedenis van het verleden (vooral van 1974 tot 1980 en later tot 2001)

Perspectief
Het verhaal wordt verteld door de ik-verteller Amir die als een achterafverteller op ongeveer 38-jarige leeftijd (in 2001) het relaas van zijn jeugd en zijn vlucht naar Amerika vertelt. Dat verhaal wordt derhalve in de o.v.t. verteld. In 2001 gaat Amir terug naar Afghanistan. Daar ontmoet hij weer mensen uit zijn verleden. Aan het einde keert de ik-verteller weer terug naar Amerika waar hij in maart 2002 met zijn geadopteerde zoon opnieuw gaat vliegeren.
We bekijken dus het gehele verhaal door de ogen van Amir.

Decor

De tijd is vrij goed uit de vertelling te halen. Het verhaal wordt opgeschreven in maart 2002. enkele dagen na de laatste ervaring met de vlieger. Een belangrijk deel van de roman speelt in het halve jaar daarvoor (juni 2001) en het verhaal van de jeugd van Amir wordt verteld van ongeveer 1974 tot aan zijn vlucht naar Amerika. Het verhaal gaat daar van 1990-1996 verder. Dan komt er een hiaat in de vertelling (tijdverdichting) tot 2001.

Het decor van de roman is enerzijds Kabul, de hoofdstad van Afghanistan, waar Amir als het rijke zoontje opgroeit tot de val van de koning en de komst van de Russen. Hij vlucht via Pakistan naar Amerika waar hij in de vrije wereld terechtkomt. Die vrijheid komt weer heel goed tot uitdrukking, wanneer hij in 2001 weer naar Afghanistan teruggaat om iets goed te maken. Daar zijn inmiddels de Talibanstrijder aan de macht die een streng regime er op na houden. De roman eindigt tenslotte in Amerika, waar ook de schrijver Hosseini zelfs sinds 1980 (zijn eigen vlucht uit Afghanistan) woont.

Stijl

Het boek is in een heel verhalende stijl geschreven. Het is vaak eigenlijk net alsof iemand bij de open haard over vroeger zit te vertellen. Er komen niet heel veel dialogen in voor en de stijl is een beetje lyrisch zonder zwaar te worden.

Slotzin

Een volwassen man die meerent met een zwerm gillende kinderen. Maar het kon me niet schelen. Ik rende met de wind in mijn gezicht, en op mijn lippen een glimlach zo breed als de Pansjir-vallei. Ik rende.(blz. 346) Deze scene is de spiegeling van een scene uit de jeugd van Amir. Door mee te rennen is zijn schuld in het verleden aan Hassan volledig ingelost.

Beoordeling

“De vliegeraar” is een heel spannende roman, die elke eindexamenkandidaat zou moeten lezen.

Voor de literatuurlijst Engels is de actuele roman over de toestand in Afghanistan een kwalitatief sterk nummer. Hosseini neemt je aan de hand van zijn hoofdfiguur mee in een dramatische wereld van verraad, een tragische vader-zoonverhouding, oorlog en vrede, cultuurverschillen.

Omdat Hosseini veel symboliek in zijn roman stopt, is dit literaire kenmerk een dankbaar voorbeeld voor de literatuurles.
Ook de leraar Nederlands kan met het vertaalde werk van “The Kite Runner”natuurlijk wel het een en ander doen.

Er zijn nu eenmaal een half miljoen exemplaren van de roman in Nederland verkocht. Qua spanning, opzet, verteltrant en stijl krijgt de roman vier punten op onze literatuurlijst.

Recensies

"Het is het prachtige verhaal van een vriendschap die stukgaat, maar het is meer dan dat." http://www.8weekly.nl/art...cjes.html

"The Kite Runner is warm with the sense of old Kabul and the Afghan community in exile, drawn from the author\'s experiences. The smell of lamb kebab, the endless glasses of tea, storytelling beneath the pomegranate tree, the kite tournaments of the title - all are simply and powerfully evoked." http://www.theguardian.co...anreview15