Feitelijke gegevens

• 8e druk, 1998
• 189 pagina's
• Uitgeverij: Uitgeverij de bezig bij Amsterdam

Flaptekst

Eerste zin

Ja, ik kan natuurlijk met de deur in huis vallen en beginnen met een zin als: de telefoon ging.

Samenvatting

Akte A- Het spreken

Eerste stuk – De mens
Het eerste stuk – De mens, gaat over het begin van de schepping. Er wordt hier verteld hoe JHVH (Jahweh) en de Sefer Jetzira de schepping gemaakt zou hebben van onder andere de Herbreeuwse taal en letters.

Tweede stuk – Het personage
De hoofdpersoon Victor Werker wordt geïntroduceerd. Hij is wetenschapper van beroep. Het is Victor Werker gelukt om uit dode materie leven te kweken. Dit leven wordt ook wel golem genoemd.

Derde stuk- De golem
Een rabbijn afkomstig uit Praag, Löw, krijgt het in de 16^e eeuw voor elkaar om leven uit dode materie te kweken.  Dit doet hij in opdracht van de keizer Rudolf II. De golem vermoordt uiteindelijk de kleinzoon van deze rabbijn.

Vierde stuk- Victor Werker
Het blijkt dat Löw, die in het derde stuk besproken wordt, eigenlijk een visioen van Victor Werker was. Victor Werker wordt verwerkt door zijn vader en zijn moeder. Zijn vader houdt echter niet van seks, terwijl zijn moeder wel weer van seks houdt. De moeder heeft ervoor gezorgd dat ze bevrucht werd door de vader.

Akte B- De zegsman
In dit deel schrijft Victor Werker brieven aan zijn vroegere verloofde Clara Veith. De brieven zijn echter niet voor Clara Veith bedoeld. Victor Werker schrijft de brieven namelijk voor zijn doodgeboren dochter Aurora.

Vijfde stuk – Eerst schrijven
Victor Werker is bekend geworden doordat hij het voor elkaar kreeg om leven te creëren uit dode materie. Een collega van Werker vindt echter niet dat alle lof naar hem toe moet gaan. De collega is namelijk van mening dat Victor Werker niet zelf met het idee gekomen is, en dat hij van zijn college de ideeën over het creëren van leven van dode materie gestolen heeft.

Ondertussen ontvang Victor Werker verschillende anonieme telefoontjes.

Zesde stuk – Tweede schrijven

Victor Werker is voor een congres in Venetië. Een groot deel van het zesde stuk gaat over zijn werk en over hoe hij levend materiaal uit dode materie gecreëerd heeft. Hij geeft hier een uitleg over DNA.

Daarnaast wil Victor Werker een boek over zijn werk schrijven. Hij is er trots op dat hij nu weet wat voor procedure hij moet volgen om levend materiaal uit dode materie te creëren. De college van Victor is ondertussen nog steeds jaloers, omdat Victor inmiddels in aanmerking komt voor een Nobelprijs.

Zevende stuk – Derde schrijven
Het zevende stuk gaat over de zwangerschap van Clara. Hun dochtertje Aurora wordt dood geboren, omdat de navelstreng strak om haar nekje zit. Na de dood van Aurora verlaat Clara Victor.

Victor heeft het erg moeilijk met de breuk tussen hem en zijn ex-vrouw. In zijn brieven laat hij dit dan ook regelmatig blijken.

Akte C- Het gesprek

Achtste stuk – Avond
Dit stuk gaat verder op het tweede stuk. Daarnaast ontvangt werker een uitnodiging voor de Nobelprijsuitreiking.

Daarnaast heeft hij tijdens zijn werk in Caïro een drieling ontmoet. Met deze drieling heeft hij nog steeds contact. Victor vraagt regelmatig advies aan deze drieling over Clara, omdat hij niet zo goed weet hoe hij met de situatie van Clara om moet gaan.

Ook komt hij erachter dat zijn eigen moeder de drieling, na zijn geboorte, haar overtollige melk aan hun gegeven heeft.

Negende stuk – Nacht
Victor wil Clara graag bellen. Hij bereidt al allerlei gesprekken voor. Vervolgens belt hij haar aangeschoten op. Ze neemt echter de telefoon niet op, waardoor hij het antwoordapparaat inspreekt.

Omdat Clara hem zo dwars blijft zitten, vraagt hij zich af of hij zijn moeder niet mist.

Tiende stuk – Ochtend
Victor heeft er ontzettend veel spijt van dat hij het antwoordapparaat heeft ingesproken. Hij probeert Clara tevergeefs opnieuw te bellen. In plaats van dat hij Clara aan de telefoon krijgt, ontvangt hij een vreemd gesprek waarin een moord wordt beraamd.

Victor besluit hiermee naar de politie te gaan. De politie wil echter niet luisteren.

Elfde stuk – Middag
Victor komt een eerdere bekende tegen. Deze bekende nodigt Victor uit om samen naar een televisie programma te gaan. In dit televisie programma wordt de kunstenaar van de eeuw gekozen.

Victor heeft niet door dat hij daar komt als kansmaker voor de prijs. Hij wordt uiteindelijk uitgeroepen tot de kunstenaar van de eeuw.

Victor is door het dolle heen. Hij besluit na de opname om naar huis te gaan. Hij staat daar op het punt om na jaren eens in Aurora’s babykamer te kijken.

Twaalfde stuk – De afspraak
Als Victor de babykamer in wil gaan, wordt er gebeld. Victor besluit de deur open te doen en wordt vermoord. Uiteindelijk blijkt dat de mannen aan de telefoon over Victor praatten.

Personages

Victor Werker

Victor Werker is de hoofdpersoon van het verhaal. Hij is erg leergierig en heeft jarenlang DNA onderzocht. Daarnaast is Victor Werker een hele gevoelige man. Hij heeft het bijvoorbeeld moeilijk met de dood van zijn dochtertje.

Clara Veith

Clara Veith is de ex-vrouw van Victor. Clara heeft Victor na de geboorte van hun dode dochtertje verlaten. Ze is niet heel duidelijk omschreven, waardoor het lastig is om wat over dit personage te vertellen.

Aurora

Aurora is het doodgeboren dochtertje van Victor en Clara. Ze had de navelstreng strak om haar nekje heen, waardoor ze de bevalling niet overleefd heeft.

Kurt Brock

Kurt Brock is de college van Victor Werker. Kurt Brock is ook bioloog en doet ook onderzoek naar DNA. Hij is dan ook heel jaloers op Victor als hij wat met zijn onderzoek bereikt heeft. Uiteindelijk is Kurt zo jaloers, dat hij ervoor zorgt dat Victor neergestoken wordt.

Quotes

"Na dit voorval nemen zij de draag weer op en werken het strakke schema zonder verdere vergissingen af. Geleidelijk brengt het onafgebroken spreken en ronddraaien hen in trance, waardoor zij ook kun vermoeidheid niet meer voelen, - en bij het naderen van het einde volvoeren zij steeds vaker vreemde, extatische sprongetjes. " Bladzijde 40

"‘Victor,’ stamelde Werker. Al die maanden had hij gedacht, dat hij ‘een’ kind zou krijgen, nu zag hij opeens dat hij niet ‘een’ kind had gekregen, maar dit kind. Nooit had hij vroeger ‘een’ kind willen hebben, en dat was dus ook niet gebeurd. " Bladzijde 62

"Het idee voor de eobiont kreeg ik onder de douche. Het plan was om mij te melden bij het mummie-onderzoek, waarover ik gehoord had, kreeg ik toen ik eens vanuit een hotel in Sydney mama wilde bellen, maar een onverstaanbare man aan de telefoon kreeg. " Bladzijde 104

"Wie is het? Clara? Stockholm? Er wordt geen woord gesproken – en plotseling begrijpt hij het. De route die de moordenaars moesten volgen, had geenbetrekking op de stad maar op de basiliek. Het restaurant, het theater, de disco, de bomen… Was het Broek, wiens stem hij had gehoord tijdens dat gesprek? " Bladzijde 189

Thematiek

Leven en dood

Het thema 'Leven en dood' is het thema van het verhaal. De hoofdpersoon Victor, heeft het aan het begin van zijn boek over de schepping. Daarnaast is hij bioloog en heeft hij verstand van alles op DNA gebied. Na veel onderzoeken, is hij erachter gekomen hoe je levende organismes uit dode materie kan creëren. Na het deel over de schepping, gaat het verhaal alleen maar over het leven en creëren van het leven. Uiteindelijk wordt Victor, aan het einde van het verhaal, neergestoken in opdracht van een collega. Deze collega was erg jaloers op het grote succes van Victor. Uiteindelijk is aan het einde van het verhaal de cirkel van het leven rond: eerst de schepping, dan het leven en vervolgens de dood.

Motieven

Moord

Victor Werker wordt vermoord door huurmoordenaars. Deze huurmoordenaars zijn door de collega van Victor ingehuurd, omdat hij jaloers was op de ontdekking van Victor.

Liefdesrelatie: problemen/echtscheiding

Victor heeft een tijd een relatie met Clara gehad. Na de geboorte van hun dochter, verlaat Clara Victor echter. Victor heeft het hier erg moeilijk mee, omdat hij het liefste weer terug komt bij zijn vrouw.

Rouw(verwerking)

Rouw(verwerking) speelt een grote rol in het verhaal. In Akte B schrijft Victor namelijk brieven naar zijn doodgeboren dochtertje. Hij heeft het er heel moeilijk mee dat ze dood geboren is. Dat blijkt ook uit hetgene wat zich in Akte C afspeelt: vlak voordat Victor wordt neergestoken, wil hij na jaren een kijkje nemen in de kinderkamer van zijn doodgeboren dochter.

Natuurgeweld

Natuurschoon is het thema van dit verhaal. In dit verhaal weet de wetenschapper Victor Werker leven uit dode materie te creëren. Als wetenschapper heeft hij de procedure tot leven uitgevonden. Met behulp van deze kennis kan er uiteindelijk veel bereikt worden in de wetenschap. Victor Werker ontvangt dan ook verschillende prijzen voor zijn onderzoek.

Trivia

Harry Mulisch zijn volledige naam is als volgt: Harry Kurt Viktor Mulisch. Het hoofdpersoon uit dit verhaal heet ook Victor.

Titelverklaring

Structuur & perspectief

Het verhaal is niet vanuit één perspectief geschreven. De perspectieven wisselen namelijk. Een deel van het verhaal is in het hij/zij-perspectief geschreven, terwijl een ander deel vanuit het ik-perspectief geschreven is. Dit ik-perspectief wordt door de ogen van Victor Werker geschreven.

Onderstaand een quote van het gebruikte perspectief:
‘Boven zat de oude vrouw rechtop in haar stoel, haar ogen puilden uit van pure ontzetting, haar mond stond nog open na de ontzettende schreeuw, die ze had gegeven. Ze wees met uitgestrekte vinger naar de hoek van de kamer. Als versteend bleef ze zo zitten….’- bladzijde 93

Decor

Het verhaal speelt zich op verschillende plekken af. Het speelt zich namelijk af in Venetië, Caïro, Californië en in Nederland.

Boven de geschreven brieven staat het jaar 1994. Het verhaal speelt zich dus af in 1994.

Stijl

Het verhaal is niet al te moeilijk geschreven. Er wordt nauwelijks gebruik gemaakt van moeilijke woorden en/of zinsstructuren, waardoor het verhaal eenvoudig te lezen is. Wat wel opvalt is de lange zinnen die Harry Mulisch af en toe gebruikt. Deze lange zinnen zijn door het gebruik van interpunctie eenvoudig te lezen.

Wat verder opvalt is de hoeveelheid details en bijvoeglijke naamwoorden die gebruikt worden. Deze details en bijvoeglijke naamwoorden geven het verhaal vorm.

Onderstaand een quote van de gebruikte schrijfstijl:
‘Terwijl achter hem Felia de tafel dekt, in een wit schort, vraagt hij zich af waarover hij het eigenlijk moet hebben met die drie mannen. Plotseling krijgt hij een inval. Hij besluit hen te gebruiken als een soort rechtbank, die moet oordelen over zijn situatie met Clara, van wie hij ook na zijn drie brieven niets heeft gehoord. Hij kent natuurlijk een paar mensen met wie hij er over zou kunnen spreken, maar die kent hij zo goed dat hij al van te voren weet, wat zij zouden zeggen.’ – bladzijde 135

Slotzin

Ik ben onsterfelijk, denkt hij, terwijl zijn ogen breken.

Beoordeling

Ik vond de opbouw van het verhaal niet altijd even fijn, waardoor ik het verhaal af en toe lastig te volgen vond. Het is heel erg wennen. Het verhaal eindigt bijvoorbeeld met een onderwerp, waar een verhaal normaal gesproken mee zou beginnen.

Ondanks de opbouw van het verhaal, vond ik het verhaal wel makkelijk om te lezen. Omdat het verhaal niet moeilijk was om te lezen, is het verhaal goed te volgen.

Wat ik wel leuk vond, is dat er allerlei symboliek in het verhaal voortkomt. Verschillende dingen zijn met elkaar verbonden en linken naar gebeurtenissen uit het verleden.

Uiteindelijk vond ik het een leuk verhaal om te lezen. Toch had ik er van te voren meer van verwacht. Als je met niet al te hoge verwachtingen aan dit verhaal begint, denk ik dat het leuk en niet al te moeilijk verhaal is om te lezen. Je moet als lezer alleen even aan de opbouw van het verhaal wennen.

Recensies

"In zijn nieuwe roman De procedure, die vanaf vandaag in de boekhandel ligt, is dat anders. Al op de eerste bladzijde wordt de massa de laan uitgestuurd. 'Wie onmiddellijk meegesleept wil worden, ten einde de tijd te doden, kan dit boek beter meteen dichtslaan', klinkt het streng. Men weet dus waar men aan begint. Of beter gezegd: men weet dat juist niet. En wie tijdens het lezen niet goed heeft opgelet, weet het na afloop nog steeds niet. " http://nrcboeken.vorige.n...eschrijver

"De duizelingwekkende kracht van 'De procedure' en de verbintenis met zijn gehele oeuvre waren dit voorjaar reden om Mulisch de Libris Literatuurprijs 1999 toe te kennen. Maar of hij er ook de Trouw Publieksprijs mee wint? Het zou me verbazen. Maar als het lukt, levert Harry Mulisch een prestatie die niet onderdoet voor die van Victor Werker." http://www.trouw.nl/tr/nl...lijk.dhtml

Bronnen

Trivia

https://nl.wikipedia.org/..._procedure