Feitelijke gegevens

• 1e druk, 1985
• 127 pagina's
• Uitgeverij: Tekst & Vertaling

Flaptekst

Eerste zin

Willem, die Madocke maecte, Daer hi dicken omme waecte, Hem vernoyde so haerde Dat die avonture van Reynaerde In dietsche was onvolmaket bleven, Die Arnout niet hevet vulscreven, Dat hi die vijte van Reynaerde dede soucken Ende hise na den walschen boucken in dietsche dus hevet begonnen. (Willem, die ten koste van veel nachtrust de Madocke schreef, betreurde het dat Aernout het verhaal over Reinaert niet had afgemaakt en dat het dus in het Nederlands onvoltooid was gebleven. Hij zocht Reinaerts geschiedenis op en begon naar het voorbeeld van de Franse boeken als volgt in het Nederlands.)

Samenvatting

In het bos houdt Koning Nobel een hofdag. Alle dieren komen daar naartoe, behalve één. Reinaert de vos komt niet naar de hofdag maar blijft met zijn vrouw en kinderen in zijn burcht; Maupertuus. 

Alle dieren die wel zijn gekomen, beklagen zich bij de koning over wat Reinaert hen allemaal aangedaan heeft. Hij heeft kinderen doodgebeten, etensvoorraden opgegeten en dingen kapot gemaakt. Hoewel zijn neef voor hem pleit en zegt dat Reinaart een boetekleed draagt en al een jaar geen vlees heeft gegeten, zijn de dieren heel boos op hem. Als de koning dit allemaal hoort, wordt Reinaert ontboden op het hof. 

Bruun de beer is de eerste die op hem af gestuurd wordt. Hij komt bij Reinaert aan en als Reinaert hem ziet bedenkt hij direct een list om van hem af te komen. Hij maakt gebruik van Bruuns gulzigheid en vertelt hem dat er een boom is waar heel veel honing in zit. Bruun heeft daar wel oren naar en kruipt in de boom. Hij komt vast te zitten in de boom. Helaas ontdekt een boer hem en samen met iedereen uit het dorp slaan ze erop los. Bruun weet te ontkomen maar verliest daarbij wel het vel van zijn snuit, oren en poten.  Hij komt gehavend terug bij de koning.

Dan wordt Tybeert de kater erop af gestuurd. Tybeert heeft al geen zin meer als hij Bruun ziet, maar gaat toch. Ook hem weet Reinaert in de val te lokken. Hij zegt hem dat hij vette muizen heeft gezien op een boerderij. Die zijn er ook echt, alleen Reinaert weet dat er een val staat. Helaas trapt Tymbeert erin en zit hij gevangen. De pastoor komt naakt naar beneden en slaat erop los. Tymbeert springt op hem af en bijt één van zijn ballen eraf. 

Als laatste wordt Grimbeert op Reinaert af gestuurd. Op zijn uitnodiging gaat hij wel in en hij komt voor de koning. Die besluit hem op te laten hangen. De vrienden van de koning, waaronder de wolf Izengrijn, gaan op weg de galg te halen. 

Ondertussen bespeelt Reinaert de koning en zijn vrouw met zijn beste list. Hij vertelt dat Izengrijn, zijn eigen vader en Bruun de beer de koning willen afzetten en een schat hebben gevonden. Hij vertelt dat hij de schat heeft gestolen en als enige weet waar die ligt. Hoewel de koning hem eerst niet gelooft, haalt zijn vrouw hem over. Ze laten Reinaert vrij en hij geeft aan dat hij op pelgrimstocht wil. Er wordt een tas voor hem gemaakt uit het vel van de rug van Bruun (die inmiddels vastgebonden is) en hij krijgt schoenen van de huid van de poten van Izengrijn en zijn vrouw Hersinde. 

Als hij weggaat worden Cuwaert en Belijn met hem meegestuurd. Hij neemt Cuwaert mee naar binnen in zijn hol als hij zijn vrouw gaat halen. Daar bijt hij hem dood. Hij stopt zijn hoofd in de pelgrimstas en geeft die aan Belijn. Hij zegt dat hij er niet in mag kijken maar hem aan de koning moet geven en zeggen dat er een brief in zit die hij zelf opgesteld heeft. 

Belijn geeft de tas en ze komen erachter dat Cuwaert is vermoord. De koning betreurt het erg dat hij in de val is getrapt en biedt zijn excuses aan aan zijn vrienden Izengrijn en Bruun. Ze besluiten dat ze Reinaert ten alle tijden mogen aanvallen als ze hem zien.

Personages

Grimbeert

Dit is de neef van Reinaert en denkt hem wel over te kunnen halen. Dit lukt hem ook, maar niet perse omdat hij dat wil maar omdat Reinaert dat wil. Grimbeert accepteert het als Reinaert zijn zonden belijdt. Ook dit is een fout van hem, want Reinaert is erg vals en weet ook zijn neef te bespelen door te doen alsof hij zich bekeert.

Koning Nobel

In dit verhaal merkt je dat de koning erg beïnvloedbaar is door wat hem vertelt wordt. Hij luistert te veel naar zijn vrouw en trapt daardoor ook in de val van Reinaert. Hij denkt niet genoeg na om de val van Reinaert te doorzien.

Tybeert de kater

Tybeert is ook een dier dat zich liever laat leiden door zijn eetlust dan door de opdracht die hij heeft gekregen van de koning. Hij trapt hierdoor ook in de val van Reinaert.

Bruun de beer

Bruun is een voorbeeld van kracht maar geen kennis. Hij is een sterk dier maar laat zich makkelijk in de val lokken door Reinaert. Hij kan zich niet inhouden als hij hoort van de honing en zet de taak om Reinaert naar het hof te brengen opzij om eerst zijn honger te stillen. Hij denkt niet na over de locatie van de honing en de gevolgen die het zou kunnen hebben als hij niet eerst zijn taak uitvoert.

Reynaerde

Reinaert de vos is een sluw dier. Hij weet veel van alle dieren af en zet zijn kennis in om hen te misleiden. Hij gebruikt hun eigen zwakheden om die tegen hen in te zetten. Zo weet hij bijvoorbeeld dat de beer van honing houdt en daarvoor wel zal zwichten. Ook weet hij dat Tybeert de kuikentjes niet zal kunnen laten gaan. Reinaert is dus een heel slim dier. Hij weet wat boetedoening voor de bevolking van het dierenrijk betekent en zet ook dit in om te ontkomen aan de dood. Hij is een hele slimme maar doortrapte vos.

Quotes

"Ne ware mijns wives lachter Ne mach niet bliven achter, No versweghen no onghewroken. (Maar de schande die mijn vrouw is aangedaan, mag niet verzwegen en onbestraft blijven)" Bladzijde 10

"Doe zwam hi te lande waert Ende croep ligghen in dat oever. Ghine saghet noint droever Gheen dier no gheenen man. Hi lach jammerlic ende stan Ende slouch met beede sinen lancken Des mochte hi al Reynaerde dancken. (Hij zwom naar de kant en kroop de oever op om daar te gaan liggen. U hebt nog nooit een droeviger dier of mens gezien. Hij lag jammerlijk te kreunen en te schokken met zijn flanken.)" Bladzijde 38

Thematiek

List, leugens en bedrog

De leugens en het bedrog van Reinaert is het belangrijkste thema. Reinaert is erg slim en weet deze slimheid in te zetten om alles te doen wat hij wil en ondertussen te ontkomen aan de straf die hij daarvoor verdient. Daarvoor bedriegt hij iedereen die hij kent. Hoewel de andere dieren weten dat hij een sluwe vos is, trappen ze toch elke keer weer in de val. Binnen het thema van list, leugens en bedrog worden verschillende maatschappelijke problemen aan de kaak gesteld.

Motieven

Mens en dier (relatie)

Binnen het boek worden menselijke eigenschappen toegeschreven aan de dieren en wordt er een manier gevonden om deze eigenschappen te verbinden aan de eigenschappen van de dieren. Veel mensen vonden vroeger dierenverhalen leuk, en nog steeds. Mensen kunnen zich in dit verhaal vinden in de dieren doordat ze namen hebben en eigenschappen hebben die mensen ook kunnen hebben. Als lezer kun je jezelf misschien herkennen in één van de dieren. Ze hebben allemaal menselijke eigenschappen die net iets sterker zijn uitgedrukt in het boek.

Maatschappijkritiek

Voor de schrijver was dit verhaal een goed middel om zijn kritiek op de maatschappij te uiten. In het verhaal zitten verschillende symbolische verwijzingen naar de adel, de geestelijkheid en het volk.

Trivia

Het boek begint met het benoemen van de schrijver: Willem die ook Madocke schreef. Dit zal nooit bewezen kunnen worden, omdat er van Madocke niets bewaard is gebleven. Dit is erg jammer omdat je na het lezen van \'van den vos Reynaerde\' beseft dat deze Willem een groot schrijver moet zijn geweest.

Titelverklaring

Het boek heet 'van den vos Reynaerde'. Het boek is zo genoemd omdat het verhaal over Reynaerde gaat, de sluwe vos die iedereen in het rijk misleidt. Hij is de hoofdrolspeler in het verhaal. 

Structuur & perspectief

Het verhaal van Reinaert is op rijm geschreven. Het loopt aan een stuk door, maar er zijn wel verschillende delen in te onderscheiden. 

Zo begint de schrijver met een korte inleiding van waarom hij dit verhaal heeft geschreven en hoe hij ertoe kwam. Dan volgt het deel waar de dieren zich beklagen bij de koning, ze vertellen allemaal hun verhaal. 

Daarna volgen de delen waarin Bruun en Tybeert de dupe zijn. Als laatste het deel waarin Reinaert zijn meest gelikte smoes bedenkt en waardoor hij kan ontkomen. 

Het verhaal is geschreven vanuit het perspectief van de alwetende verteller maar af en toe spreekt de schrijver de lezer aan, bijvoorbeeld in regel 40: Nu hoert, hoe ic hier beginne (Wel, luister nu hoe ik mijn verhaal begin).

Decor

Het verhaal speelt zich af in het bos en de omgeving daarvan. Alle dieren uit dat bos komen bij elkaar als koning Nobel een hofdag houdt. Daarnaast is de burcht Maupertuus ook een belangrijke locatie; omdat Reinaert daar een aantal van de dieren in de val laat lopen. 

De tijd die verloopt van het begin tot het eind van het verhaal is maar één dag; de hofdag van koning Nobel. 

De tijd waarin dit verhaal is geschreven is in de periode van 1100 tot 1200. Deze tijd is ook erg belangrijk om de diepere laag in het verhaal te begrijpen. In de middeleeuwen was er een duidelijke verdeling tussen de adel, geestelijkheid en het volk zelf. In dit boek zijn er vele verwijzingen naar deze bevolkingsgroepen. De schrijver stelt in dit verhaal de adel voor als incompetent, de geestelijkheid als mensen die zich niet aan hun belofte houden en het volk als dom. De schrijver van dit epos gebruikte zijn boek om te laten zien hoe incompetent de adel was. Deze mensen werden geboren als adel en bestuurden automatisch het land. Dit, terwijl vele van hen hier helemaal niet toe in staat waren. Zo zie je in het boek dat de vrouw van koning Nobel enorm goedgelovig is en overal in meegaat. Hij stelt de maatschappelijke problemen aan de kaak met deze dierenverhaal. Er was een duidelijke verdeling tussen de verschillende bevolkingsgroepen. De adel bleef de adel en zorgde hier ook goed voor. Belangrijke functies werden gegeven aan anderen die ook van adel waren, zonder dat ze hier perse voor geschikt waren. De adel bleef rijk en de armen bleven arm. Ook de geestelijkheid verdiende veel geld aan het gebruiken van hun kerkelijke macht. Ook zij hielden de armen arm. Doordat de armen niet zelf konden lezen, konden ze hen alles wijsmaken en hen overal voor laten betalen.

Stijl

Doordat het verhaal op rijm is geschreven, zit er een ritme in de tekst. Het is geschreven met veel symboliek in de zinnen die je leest. Er zitten mooie metaforen en vergelijkingen in die verwijzingen zijn naar de werkelijkheid. 

Het verhaal zit vol verwijzingen naar de werkelijkheid waarin de mensen leefden. Niet alleen in de gebeurtenissen maar ook in de namen. 

In het verhaal komt de pastoor met zijn vrouw en kind naar de schuur om Tybeert klappen te geven. Dit laat zien dat de pastoor zich niet aan zijn celibaar hield; hij namelijk een vrouw en een kind. Tybeert bijt één bal van de pastoor eraf, wat werd gezien als het verdiende loon voor deze pastoor. 

Als Bruun de beer achterna gezeten wordt door het volk, komen ze achter hem aan met al het mogelijke wat ze konden vinden om mee te slaan. Hierin vind je een verwijzing naar de domheid van het volk. 

Daarnaast wordt ook naar de adel verwezen; bijvoorbeeld als Reinaert de koning overhaalt om hem te geloven wat betreft de verborgen schat. Hij is erg gemakkelijk over te halen als het gaat om geld. 

Als je kijkt naar bijvoorbeeld de naam van Cuwaert heeft dat ook een diepere betekenis. Cuwaert zou gelinkt kunnen worden aan het Engelse woord voor lafaard: coward.  

Ook bijvoorbeeld de naam van Hersinde (haar zint het) verwijst naar de verhouding die de vrouw van Izengrijn had met de vos. 

Door deze diepere laag die in het grootste deel van het verhaal te lezen is, kun je je in de tijd van de middeleeuwen verdiepen en deze beter begrijpen. 

Slotzin

Met Fyrapeel datsi ghinghen. Ende maecten pays van alle dinghen. (Ze gingen met Firapeel mee en kwamen volledig tot overeenstemming en verzoening.)

Beoordeling

Dit verhaal geeft je de mogelijkheid je te verdiepen in de middeleeuwen en hoe het was in die tijd. Het is naast 'een leuk verhaal om te lezen' ook een heel interessant verhaal, met een diepere laag die je kunt ontdekken. 

De verwijzingen naar de werkelijkheid en de minpunten van de samenleving zijn mooi verwerkt in het boek en komen op allerlei manieren terug; zowel in de gebeurtenissen als in de namen van de dieren bijvoorbeeld.

Het is belangrijk om dit boek te kennen, te lezen. Het geeft een prachtig beeld van hoe het was en hoe er werd gedacht over de samenleving door de schrijver (schrijvers) van dit verhaal. 

Recensies

"Ik ben Reynaert, ondanks zijn wreedheid, vooral gaan bewonderen." http://www.trouw.nl/tr/nl...held.dhtml

"De sluwe vos werd door de schrijver van dit verhaal gebruikt om zijn publiek telkens op het verkeerde been te zetten. De ene keer wekt hij bewondering door zijn slimheid, dan weer roept hij afschuw op door de manier waarop hij anderen te grazen neemt." http://www.literatuurgesc...me042.html