Feitelijke gegevens

• 7e druk, 2000
• 320 pagina's
• Uitgeverij: Nijgh & Van Ditmar

Flaptekst

Eerste zin

Mijn vorige leven eindigde in Bretteville-sur-Laize, in het paradijs van mijn ouders.

Samenvatting

Ber Kooijman ontmoet Thera Bouman als hij knipperende hoorntjes verkoopt op straat in Amsterdam. Hij ziet welk café ze in gaat en zorgt ervoor dat ze elkaar daar een tweede keer ontmoeten. Ber en Thera krijgen een relatie en willen beiden leven zoals in een film. Hierdoor nemen ze een aantal minder handige beslissingen en eindigt Thera met een oudere fotograaf aan de Keizersgracht en Ber in de gevangenis. In het ene hoofdstuk speelt het verhaal in het heden en in het volgende in het verleden. Ik vertel het verhaal in chronologische volgorde.

Ber Kooijman is achttien jaar en zat op het Berlage Gymnasium in Amsterdam maar heeft zichzelf in zijn examenjaar uitgeschreven. Zijn moeder weet van niets. Zijn vader is zes jaar geleden overleden. Hij brengt zijn tijd door met zijn vrienden uit Osdorp, waar hij woont in een villawijkje: Gerrie Grolsch, Jamal, Otman en Rachid alias De laatste mode. Overdag hangen ze in snackbar Fast Eddy en ’s nachts gaan ze uit onder begeleiding van veel drank en drugs. Tijdens zo’n nacht komt hij in het bezit van een zak met knipperende hoorntjes. Hij verkoopt een van die hoorntjes aan Thera Bouman (negentien jaar). Hij weet meteen dat zij de vrouw is op wie hij altijd gewacht heeft en ziet waar ze naar binnen gaat. Een volgende keer wacht hij haar daar op. Zij denkt dat hij een filmmaker is met wie ze een afspraak heeft en hij laat haar in die waan. Als ze erachter komt dat hij iemand anders is, is ze eerst boos maar dan gaan ze samen oesters eten bij de Chinees Nam Kee op de Zeedijk.

Ber ziet Thera aan het werk: ze danst met een pruik op en in een zilveren string in een kelder. Hij gaat daarna met haar mee naar huis maar slaapt in een andere kamer. Ber en Thera krijgen een relatie: ze slapen een aantal keren per week bij Thera die een zolderkamer in een sjiek huis huurt en eten regelmatig bij Nam Kee. Ber probeert Thera weg te houden van zijn Osdorpse vrienden en Thera’s ex, een veertien jaar oudere fotograaf, belt regelmatig.

Ber vertelt zijn broer Rein over Thera en komt er vervolgens niet onderuit Thera thuis te eten te vragen. De ontmoeting tussen Bers moeder en Thera verloopt gespannen omdat Ber natuurlijk niet de waarheid over haar aan zijn moeder verteld heeft. Op Bers kamer krijgt Thera voor het eerst een epilepsieaanval en uit schaamte wil ze thuis alleen slapen. ’s Nachts belt ze hem in paniek op omdat ze bang is dat hij haar zal verlaten.

Na nog twee epilepsieaanvallen stopt Thera met dansen in de kelder. Ze willen samen op reis en hebben snel geld nodig. Thera bedenkt een geniaal plan: ze doen alsof ze het huis verhuren waar zij zelf een zolderkamer huurt. Ze zetten een advertentie en van alle mensen die na een rondleiding geïnteresseerd zijn, vragen ze sleutelgeld en een eerste maand huur. Zo strijken ze bijna dertigduizend gulden op. Omdat Thera nog een aanval krijgt, besluiten ze nog niet op reis te gaan maar eerst een tijdje te verblijven in het Hilton Hotel. Ze nemen het er daar goed van maar Thera voelt zich ook moe en is chagrijnig dus de reisplannen worden steeds uitgesteld. Ineens wil ze dansen. Ber gaat naar Osdorp om coke te regelen en als hij terugkomt, zit ze met een man aan de bar. Die man wil haar veel geld betalen als ze in zijn kamer voor hem wil dansen en Thera is geneigd om op zijn voorstel in te gaan. Ber maakt hierover ruzie met haar en uiteindelijk danst ze voor hem.

Thera krijgt meerdere aanvallen achter elkaar en Ber belt een ambulance. Ze wordt opgenomen in het ziekenhuis en Ber gaat terug naar huis. Ze zijn voor het eerst weer gescheiden. Thera gelooft niet meer zo in reizen en zegt tegen Ber dat hij zich niet zo vast moet klampen. Ber gaat oesters voor haar halen en als hij terugkomt, ziet hij dat haar ex Ben op bezoek is geweest. Na het ziekenhuis gaat Thera weer bij haar moeder wonen. Thera is duf en moedeloos van de medicijnen, heeft volgens haar moeder rust nodig en haar moeder kijkt Ber weg. Ook als Ber belt, wordt hij afgewimpeld en hij verkeert thuis in een steeds apatischere toestand. Na zes dagen belt Thera hem eindelijk en hij zoekt haar meteen op. Thera zegt hem dan dat ze voorlopig geen contact meer met hem wil.

Ber gaat nu nog harder uit met De laatste mode en Otman want hij heeft geld zat. Hij kan Thera niet los laten en gaat haar zoeken, als hij hoort dat haar familie niet weet waar ze is. Hij post tegenover Bens huis, breekt zelfs in en vindt dan recente vakantiefoto’s van haar. Als hij haar Bens huis uit ziet komen, volgt hij haar en ziet ze hem. Ze zegt nu een prettig en rustig leven te hebben en hij moet haar met rust laten. Ook Ben maakt hem duidelijk dat er voor Ber geen plek meer in Thera’s leven is.

Na een bizarre nacht met zijn vrienden wordt Ber wakker met Otmans pistool naast zijn kussen. Hij bedreigt Ben ermee. Dan gaat hij terug naar Fast Eddy’s en hoort dat iedereen bij het feest ter gelegenheid van de opening van het nieuwe winkelcentrum is. Als zijn vrienden hebben zich laten inpalmen door buurtwerker Freek Feek en lopen met securityvestjes aan. Hij is zo boos dat hij een steen gooit naar de bezoekende burgemeester en hem raakt. De burgemeester valt bewusteloos neer. Ber vlucht naar het villawijkje, wordt door een agent op de fiets herkend en schiet hem neer. Dan vlucht hij naar Bretteville-sur-Leize in Frankrijk waar zijn ouders een vakantiehuisje hadden.

Hij breekt in in het oude vakantiehuis dat nu van andere mensen is en wordt daar uiteindelijk opgepakt. In de Nederlandse kranten – hij zit inmiddels in een Nederlandse cel – wordt hij een monster genoemd, er is zelfs een reportage over hem op tv. Psychiater Meesters onderzoekt of hij misschien naar een tbs-kliniek moet. Na drie weken wordt de burgemeester wakker uit zijn coma en dat lucht Ber wel op. Zijn moeder en broer bezoeken hem regelmatig en Rein neemt een fotoalbum voor hem mee. Als ze dat samen bekijken, krijgen ze ruzie omdat Ber een ander beeld van hun vader heeft dan Rein. Uiteindelijk vertelt Rein dat hun vader een verhouding had en hen zou verlaten.

Met strafvermindering zal Ber vier jaar moeten zitten en hierin berust hij. Er komt elke avond een meisje naar de gevangenis zwaaien en Ber kijkt niet meer omdat hij Thera in haar ziet. Hij wil niet meer zien wat er niet is.

Personages

Berry Kooijman

Berry Kooijman, alias Dirty Berry (zo noemt hij zichzelf), alias Diablo of Yoko (zo noemt Thera hem), alias het monster uit het villastraatje of de Coma-man (zo word hij in de kranten en in de gevangenis genoemd) is achttien jaar oud en woont met zijn oudere broer Rein, die biologie studeert, en zijn moeder. Zijn vader is zes jaar geleden op 41-jarige leeftijd overleden aan een hartinfarct(, was cameraman bij de NOB en sprak tekenfilms in). Ber vindt zichzelf niet gespierd en hij heeft blond piekhaar dat nooit goed wil zitten. Berry liegt, bijvoorbeeld tegen zijn vrienden over zijn vader, maar vooral tegen zijn moeder. Zijn moeder vertelt graag hoe Berry haar vroeger wilde beschermen en hoewel ze bij de reclassering werkt en gewend is om met leugenaars om te gaan, heeft ze niet door dat Berry al een half jaar niet meer naar school gaat, niet geslaagd is, zich niet heeft ingeschreven voor een universiteit en geld en pillen van haar steelt. (Hij liegt tegen haar ook over Thera en over haar auto die hij geleend had en die zijn vrienden helemaal afbreken.) Hij voelt zich vervelend over het liegen maar hij lijkt ook een voorkeur te hebben voor een mooiere versie van de werkelijkheid: hij denkt als enige van het gezin een eland in het Sloterpark te zien en zag een heel andere vader dan zijn broer Rein. Hij idealiseert het verleden (fotografeert ook liever de lucht en de wolken dan de wereld voor hem) en denkt bijvoorbeeld dat hij een betere relatie had met zijn vader dan Rein en dat zijn vader en hij samen het verslepen van hun aangevreten, dode pony verwerkt hebben. Hij wilde dat zijn vader trots op hem was, bijvoorbeeld op zijn tennisspel, en hield van dezelfde muziek als hij. (Rein kon samen met zijn vader beter Donald Duck nadoen dan Ber.) Rein wist echter dat zijn vader een alcoholist was, een verhouding had en dat hij ten tijde van het verslepen helemaal niet verdrietig was over die pony maar over het feit dat hij Ber over die verhouding moest vertellen. Ber en zijn broer hebben een goede relatie en maken veel grapjes, maar als Rein dit aan hem vertelt, wordt hij boos en vechten ze. Ber heeft moeite met het verwerken van zijn verlies: eerst van zijn pony, later van zijn vader en nu van Thera.

Thera Bouman

Thera Bouman, vernoemd naar een Grieks eiland waar ze verwekt is, is negentien jaar maar zonder make-up ziet ze eruit als zeventien en met make-up, die ze vaak draagt, ziet ze eruit als in de twintig. Ze heeft blond haar, blauwe ogen en een getinte huid. Ze danst bijna naakt in een bar voor het geld en heeft daarvoor een half jaar in een videotheek gewerkt, waardoor ze veel verstand van films heeft, in het bijzonder van het misdaadgenre. In die videotheek heeft ze een veertien jaar oudere fotograaf ontmoet, Ben, met wie ze een tijdje een relatie gehad heeft. Deze man heeft naaktfoto’s van haar gemaakt voor de Penthouse. Ze huurt een zolderkamer in Amsterdam Oud-Zuid, haar moeder woont in het welgestelde Haarlem en haar vader woont met een zangeres op Malta. Thera’s adagium is: ‘Wat goed is, mag niet te lang duren.’

Quotes

"Ik draaide me om. Een zwarte, gloednieuwe Saab cabrio stond grommend voor me. Het probleem met die auto’s is niet zozeer van technische als wel van sociologische aard. Doordat er zowel tandartsen als onderwereldfiguren in rijden, weet je nooit zeker of je een beuk moet uitdelen of ontwijken. Maar die twee gelokte kutkrabbers die ik achter de voorruit zag kleven leken me geen neosoulpooiers, eerder van die gasten uit Amstelveen die hun vaders wagen hadden geleend en er regelrecht mee van de golfbaan naar de hoeren waren gereden om daar een paar miljoen rondjes te rijden." Bladzijde 10

"Als de film begint ligt Alain Delon met zijn kleren aan op bed. […] Hij rookt een sigaret. Hij staat op. Hij trekt zijn beige regenjas aan, zet zijn hoed op en dan pakt hij een stapel bankbiljetten waarmee hij langs de tralies van een kooi strijkt. Het ziet er allemaal heel geheimzinnig en gevoelig uit: de kanarie, de tralies en die beweging met de bankbiljetten. Er gaat een zoete pijn vanuit, een verleidelijke eenzaamheid, een eenzaamheid die je angst ervoor overwint zonder dat je precies weet waarom. […] Dan doet Delon de bankbiljetten in zijn binnenzak en verlaat hij zijn kamer, zijn eigen kooi – het beest is los, het verhaal kan beginnen. […] ‘Zoals Delon op pad gaat, zo zou je iedere dag van je leven op pad moeten gaan.’" Bladzijde 204

Thematiek

List, leugens en bedrog

Het thema is leven als in een film en dus het spelen van verschillende rollen. De mooiste regel die Berry kent, komt uit een liedje van een cd van zijn vader: ‘I wish my life was a non-stop Hollywood movie show’ (The Kinks). Volgens Thera speelt iedereen zichzelf. Mensen zijn niets anders dan rolzappers: ze spelen steeds andere rollen en hoe meer rollen ze spelen, des te meer ze invullen van de waarheid. Je moet dan ook alleen spijt hebben van de films waarin je niet hebt gespeeld. Als je dit spelen van rollen negatief benadert, kun je het als bedrog zien. In het gezin speelt Berry de rol van de hardwerkende gymnasiast, terwijl hij in werkelijkheid criminelen vrienden heeft en samen met Thera een misdaad pleegt. Voor zijn criminele vrienden speelt hij de stoere jongen (Dirty Berry) en verzwijgt hij dat hij in een villawijk woont en met Thera omgaat. Bij Thera kiest Berry er bewust voor druk, onverschillig en vol verhalen (in plaats van stil en een tikje mysterieus) te zijn. Thera is voor haar moeder de minzame, net niet te wilde dochter die in de grote stad woont. In het echt is ze veel wereldwijzer, een nachtclubdanseres en staan er naaktfoto’s van haar in tijdschriften. Tegenover Berry doet ze alsof ze wil reizen maar uiteindelijk wil ze toch een rustig en prettig leven. Ook Bers vader heeft een rol gespeeld: tegenover Ber speelde hij de liefdevolle, trotse vader terwijl hij in werkelijkheid het gezin wilde verlaten. Symbool voor dit bedrog is de scene met het laten inslapen van de pony, het aanvreten door de kraaien en het verslepen ervan. Voor Ber was dit eerst een herinnering aan iets wat hij samen met zijn vader gedaan en verwerkt had. Later blijkt dat zijn vader toen alleen verdrietig was om zichzelf, om wat hij Ber moest vertellen. Ber voelt zich dan verraden.

Motieven

Hoorntjes

De hoorntjes zijn een (leid)motief: ze zorgen voor de ontmoeting tussen Ber en Thera en Thera heeft ze op als ze het geld telt. Bovendien noemt Thera Ber ‘Diablo’, dat waarschijnlijk is afgeleid van ‘diable’ en ‘duivel’ betekent.

Horoscoop

Ook het lezen van je horoscoop komt veel terug. Thera en Ber doen dit allebei en Ber zegt dat ze lezen als ‘ernstig bedoelde films waarom het publiek zich krom lacht’.

Afzetten

Daarnaast is het afzetten tegen de gevestigde orde een motief: Bers criminele vrienden doen dat sowieso en Ber doet dat door met hen om te gaan. Symbool voor de gevestigde orde zijn zijn docent Nederlands (‘het is mooi, het is belangrijk, het is goed voor je’), buurtwerker Freek Feek, psychiater Meesters en zijn moeder.

Opdracht

voor Tatjana & Allard

Trivia

Katja Schuurman, die Thera speelde in de verfilming van het boek, poseerde als Thera in de Playboy (2002).

Titelverklaring

Letterlijk slaat de titel op de oesters die Ber en Thera tijdens hun eerste date eten bij de Chinees Nam Kee aan de Zeedijk. Oesters eten heeft een erotische bijbetekenis en het samen oesters eten symboliseert de liefde tussen Ber en Thera. Ber vindt ze eigenlijk niet lekker maar voor Thera doet hij alsof: hier begint zijn rollenspel – zoals in een film – dus al. Voordat Ber de steen gooit, als hij weet dat alles met Thera voorbij is, eet hij ook oesters bij Nam Kee.

Op pagina 116 vertelt Ber dat hij heeft ontdekt dat oesters tijdens hun leven verschillende malen van geslacht veranderen. Je weet bij oesters dus nooit precies wie je voor je hebt: een man of een vrouw. Dat geldt ook voor de personages in dit boek: zij spelen een rol en je weet dus niet wie je voor je hebt. Bers vader speelde de liefdevolle vader maar bleek bij zijn gezin weg te willen. Ber speelt voor Thera een gezellig kletsende jongen die van oesters houdt. Thera lijkt lang niets te faken maar wil uiteindelijk helemaal niet op reis maar een rustig en zorgeloos leventje.

Later wordt ook nog gezegd dat ‘de waarheid openbrak, als een oester van Nam Kee’.

Structuur & perspectief

Het verhaal bestaat uit 35 genummerde hoofdstukken. Het verhaal wordt niet-chronologisch verteld. In het heden zit Ber in de cel en vertelt hij hoe hij daar terecht gekomen is. In het verleden ontmoet hij Thera en gooit hij een steen naar de burgemeester.

Het perspectief ligt bij Ber: hij vertelt het verhaal in de ik-persoon. Omdat hij achteraf vertelt staat hij wel als een alwetende verteller boven het verhaal: ‘Ik ben blij dat ik toen nog niet wist wat Rein me pasgeleden hier in de gevangenis vertelde, over onze vader.’ (pagina 270-271) Op deze wijze wordt spanning gecreëerd want als lezer wil je nu weten wat er dan met zijn vader is. Doordat het perspectief bij Ber ligt, weten we ook niets van Thera’s gedachten en gevoelens: verlaat ze hem bijvoorbeeld vanwege zijn obsessieve liefde of omdat hij te min voor haar is?

Decor

Het verhaal speelt zich grotendeels af in Amsterdam. Het Osdorp met zijn schotelantennes waar Bers vrienden wonen, staat tegenover het geïsoleerde villawijkje waar hij zelf woont (Burgemeester Eliasstraat, Slotermeer) en de zolderkamer in het huis in Amsterdam Oud-Zuid waar Thera woont. Osdorp wordt negatief beschreven, niet alleen vanwege de schotelantennes, maar ook vanwege de ‘brommerbrigade’, de vieze en sombere snackbar Fast Eddy en de vervelende buurtwerker Freek Feek. Het is dan ook niet zo gek dat Ber hier de steen gooit. De plekken die symbool staan voor de liefde van Ber en Thera zijn natuurlijk het Chinese restaurant Nam Kee maar ook de suite in het Hilton Hotel. Thera’s moeder woont in het bekakte Haarlem. Ber vlucht naar Bretteville-sur-Leize in Frankrijk, dat symbool staat voor de gelukkige vakanties die hij hier dacht te hebben. Hij eindigt in de gevangenis in Amsterdam die wordt beschreven als de Bijlmer Bajes.

Het verhaal speelt zich af in 1999. Op 14 juni 1999 maakt Ber een foto van de hemel boven Thera. Op 31 juli wil Thera ineens dansen. De vertelde tijd (van het heden) is dus enkele maanden.

In deze tijd werd er veel reclame gemaakt voor de mobieletelefoonabonnementenaanbieder Ben. Ber maakt hier grapjes over omdat de ex van Thera ook Ben heet.

Vlak voor de gooi noemt Ber de dagen ‘hondsdagen’: er gebeurt veel naars in de wereld en het is drukkend warm.

Stijl

Het verhaal is geschreven in een snelle en moderne, soms zelfs grove stijl. Het woord ‘kut’ wordt regelmatig gebruikt. Voorbeelden: ‘kutquiz’, ‘geen moer meer’, ‘kutkrabber’, ‘kankerpromo-autootje’, ‘fucking nigger’. Er is sprake van ironie en sarcasme (zie ook het eerste citaat bij Quotes).

Slotzin

‘Komt wel,’ zei ze. ‘Geloof me, dat komt nog wel.’

Beoordeling

Het boek heb ik voor het eerst gelezen toen het net uit was. Ik herinner me dat ik het toen erg spannend vond: het plot maakte dat ik niet wilde stoppen met lezen en erachter wilde komen wat Ber nu precies gedaan had. Nu ik het voor een tweede keer lees, valt dat plot me wat tegen: de spanningsopbouw staat niet helemaal in verhouding tot dat wat er daadwerkelijk gebeurd is. Het boek is echter niet alleen spannend: het is ook een mooi verhaal over de op- en ondergang van een liefde. Bovendien vermaakt de snelle en soms grove stijl ook. Voor beginnende lezers is het zeker een aanrader.

Recensies

"Toch heeft De Passievrucht destijds op mij heel wat meer indruk gemaakt dan nu De Oesters van Nam Kee, dat mij na alle publiciteit danig is tegengevallen.’ En: ‘Zonder twijfel is het liefdesverhaal het sterkste deel van het boek, al moet ik zeggen dat Van Beijnum hier heel goed naar de verteltrant van Jan Wolkers heeft gekeken." http://www.maxpam.nl/arch...einum.html

"In die roman is het portret van deze jongen volstrekt overtuigend, en ontroerend. Van alle verhalen die in de zichtbare werkelijkheid besloten kunnen liggen, koos de verteller Van Beijnum dit ene. Hij deugt niet, deze Berry, dat is zeker, maar je kunt niet anders dan blindelings zijn partij kiezen." http://www.volkskrant.nl/...t~a574160/

Bronnen

Lezen voor de lijst

http://www.lezenvoordelij...-nam-kee/

Theo Klinkien en Cor Gerritsma – Boek in – Boek uit 2000-2001 (Ellessy, 2002), p. 16-21.

Boek