Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2014
• 192 pagina's
• Uitgeverij: De Geus

Flaptekst

Eerste zin

Er zijn eerdere momenten aan te wijzen waarop het al mis met me ging, maar hoe langer ik erover nadenk, hoe meer ik tot de conclusie kom dat de dingen pas echt gingen veranderen toen ik Anna voor het eerst zag.

Samenvatting

Zonder te weten waarom wordt mevrouw van Veen naar een nieuwe ziekenhuiskamer gebracht, waar ze verder van haar brandwonden moet herstellen. Ze ligt daar samen met nog twee anderen: praatgrage mevrouw Vandersteen en een jonge, zwaarlijvige vrouw van wie niemand weet wie ze is. Ze is ernstig verbrand en kan niet praten. Voor de deur van de kamer staat een agent.
Terwijl de dagen van het eentonige ziekenhuisleven voorbij glijden en de drie vrouwen elkaar stukje bij beetje leren kennen, denkt Van Veen terug aan het leven dat ze had. Hoe ze haar man Nelis, met wie ze samen op een woonboot woonde, op een avond betrapte bij het vreemdgaan en deed alsof ze van niets wist, tot ze de perfecte wraakactie kon plegen. Hoe ze eigenlijk alleen leefde voor haar baan als dierenopzetter en voor haar privécollectie opgezette dieren.
Vandersteen vertelt dat ze een vrouw en kinderen heeft gehad, maar dat ze haar in de steek hebben gelaten. Ze heeft als verpleegkundige gewerkt in het ziekenhuis waar de drie dames liggen, maar biecht ook op dat ze flink wat tijd in de gevangenis heeft doorgebracht. De onbekende vrouw, door Vandersteen Bolle genoemd, vertelt op een nacht dat ze net als Van Veen Anna heet.
Van Veen realiseert zich dat het niet lang meer zal duren voor ze naar de gevangenis overgebracht zal worden: de agent voor de deur van de kamer is voor haar.
Vandersteen vertelt dat ze zichzelf in brand stak na een conflict met de politie.  Anna vertelt dat haar twintig jaar oudere, zeer dominante broer Anton haar heeft verbrand. Omdat hij een belangrijke politieman is, durft ze tegen niemand iets te zeggen en maakt ze plannen om te vluchten als ze eenmaal hersteld is. Ze vertelt dat Anton haar ontvoerde, opsloot in een schuurtje en dat in brand stak. Hij was erachter gekomen dat ze iets had met een man, terwijl dat niet mocht van hun streng christelijke geloof. Intussen valt het de drie vrouwen op dat er elke avond een opvallende auto op de bezoekersparkeerplaats van het ziekenhuis staat.
Uit solidariteit voor Anna, die in de brand haar haren verloor, scheren Vandersteen en Van Veen allebei hun hoofd kaal.

Op een avond zien ze weer de auto op de parkeerplaats en Anna herkent hem. Er klinken schoten en de drie vrouwen overmeesteren hun bewaker en vluchten het ziekenhuis uit, waarna ze meteen overal in het nieuws zijn als de drie voortvluchtige criminelen. Van Veen biecht op dat ze haar man heeft vermoord.
Ze houden zich schuil in bossen en verlaten boerderijen en worden high in de wietkas van zo'n boerderij. Daar blijkt dat Vandersteen met een bommelding op het station haar toenmalige vrouw wilde tegenhouden toen die bij haar weg wilde gaan. Anna was die dag op dat station en ontmoette toen de man met wie ze tegen de familieregels in een relatie kreeg.
Ze stelen een auto van de eigenaar van de wietkwekerij en zijn van plan naar het eiland te gaan waar Van Veens ouders een huis hadden. Maar ze krijgen autopech en zwerven te voet rond over het platteland. Van Veen denkt aan hoe ze tijdens een feestje op hun boot brand stichtte, waardoor haar man omkwam. Zijzelf viel in het water en overleefde daardoor.
Er ontstaan spanningen tussen de vrouwen wanneer Anna genoeg heeft van het zwerven, Van Veen bijna niet meer kan lopen en Vandersteen de club bij elkaar moet houden. Van Veen denkt terug hoe haar ouders een keer zonder haar weggingen en ze een hele dag in het bos doorbracht, waarna haar ouders niet eens blij waren toen ze terugkwam. Daarna moest ze verplicht meer optrekken met de buurkinderen en werd door hen gepest met haar verzameling opgezette vogels.
De drie vrouwen stelen een motor met zijspan op een tankstation, maar kunnen daar absoluut niet mee omgaan en liften mee met een trucker. Hij neemt ze mee naar een truckerscafé en laat ze bij hem logeren. Via het nieuws komen Anna en Van Veen erachter dat Vandersteen uit een psychiatrische inrichting is weggelopen. Van Veen krijgt een onstuimige romance met de trucker die hen in huis heeft genomen.
Van Veen denkt terug aan hoe ze een van haar buurmeisjes aanviel en verwondde nadat die aan een opgezette duif had gezeten. Na dat incident mocht Van Veen een tijdje niet thuis wonen.
Vandersteen vertelt aan Anna en Van Veen dat ze een moeilijke jeugd heeft gehad en zichzelf in brand stak toen haar vrouw haar definitief wilde verlaten.
Net als ze willen vertrekken om het verhaal over Anna's broer Anton aan de pers te vertellen, komt de politie naar het café. De trucker helpt hen ontsnappen op het dak van zijn vrachtwagen, maar Vandersteen wordt neergeschoten en sterft.
Dankzij een andere trucker weten Anna en Van Veen naar het bos te ontsnappen. Wanneer Anna begint te vertellen over dat haar geliefde getrouwd was en altijd opschreef wanneer er verse koffie was gezet, realiseer Van Veen zich dat Anna's vriend Leendert Van Veens man Nelis is. Dat Nelis dus met Anna een affaire had. Van Veen vertelt haar dat hij dood is en rent daarna weg. Ze droomt dat Vandersteen haar bezoekt en als ze wakker wordt, is Anna er weer. Samen lopen ze verder naar het eiland waar Van Veens familiehuisje staat. Maar het wordt vloed en op een gegeven moment laat Van Veen Anna los om zelf lucht te kunnen krijgen als het water steeds hoger komt. Op de oever voor het huisje raakt ze bewusteloos.
Als Van Veen weer bijkomt, ligt ze in het ziekenhuis - alleen. In gedachten beleeft ze het avontuur met Anna en Vandersteen opnieuw.

Personages

Anna van Veen

Anna is altijd al een bijzonder meisje geweest, al vanaf dat ze als kind sterk geïnteresseerd was in dode en opgezette dieren. Ze heeft van haar ouders waarschijnlijk nooit genoeg aandacht gekregen en moest van hen veel tegen haar zin met andere kinderen optrekken, waardoor ze het slachtoffer werd van pesterijen en heel erg op zichzelf raakte. Inmiddels is ze 34, taxidermist en getrouwd met Nelis, met wie ze op een boot woonde omdat ze claustrofobisch werd van wonen in een stad. Ze ligt momenteel in het ziekenhuis met brandwonden na een brand op die boot – een brand die ze zelf gesticht heeft. Anna is enorm introvert: ze heeft geen behoefte aan gezelschap van andere mensen, ergert zich juist snel aan mensen. Ze wil geen rekening hoeven te houden met anderen en niet afhankelijk zijn van beslissingen die andere mensen maken: ze wil doen waar zij zin in heeft en wat haar gelukkig maakt. Dat is ook haar uitgangspunt in hoe ze leeft: alles om haar eigen hachje te redden en om zichzelf in ere te houden. Ze weet precies wat ze wil en hoe ze dat moet krijgen, staat stevig in haar schoenen en is niet op haar mondje gevallen, maar haar sociale vaardigheden zijn vrij zwak en ze is eigenlijk niet in staat om met anderen mee te voelen.

Vandersteen

Vandersteen is een al wat oudere, lesbische dame die heel wat af roddelt en een behoorlijk verleden heeft. Terwijl Van Veen eigenlijk niet in staat is tot liefde, is Vandersteen bijna alleen maar daarmee bezig. Ze houdt enorm veel van haar ex-vrouw en was bereid alles te doen om haar bij zich te houden, van een bommelding doen waarvoor ze in de gevangenis belandde tot zichzelf in brand steken. Ze is een soort moederfiguur voor de andere twee: Vandersteen kan beslissingen nemen en bepalen wat er gedaan moet worden terwijl de twee Anna’s onzeker of onwillig zijn. Vandersteen is bovendien degene die zich opoffert en doodgeschoten wordt zodat Van Veen en Anna kunnen ontsnappen.

Anna (Bolle)

De andere Anna is een veel jongere vrouw van begin twintig die ernstig verbrand is en van wie de identiteit voor het ziekenhuispersoneel onbekend is. Ze komt uit een streng christelijk milieu en haar broer was zo boos toen ze het aanlegde met een jongen dat hij haar opsloot in een schuur en die schuur in brand stak. Het is Anna’s broer die op zoek naar haar is en waarvoor de drie dames het ziekenhuis uit vluchten. Naar de politie gaan kan niet, want haar broer (Anton) werkt zelf bij de politie dus niemand zal hen geloven. Anna wordt door Vandersteen Bolle genoemd omdat ze met overgewicht kampt, maar ze heeft een heel zachtaardig karakter. Ze is verlegen, praat niet graag over haar verleden en is snel bang: ze is onzeker over wat ze moet doen en wil mensen niet meeslepen in haar problemen. Tegelijkertijd klampt ze zich vast aan haar reisgenoten omdat zij de enigen zijn die ze heeft.

Quotes

"Het leven overkomt je. Een mens heeft altijd een keuze, zeggen ze dan, maar dat is niet waar. Er is geen plan. Je kunt alleen terugkijken." Bladzijde 7

"Mijn man zei vaak dat ik een dyslectisch hart had. ‘Ik snap prima hoe jij werkt’, zei hij dan. ‘Maar jij kunt mij niet lezen.’ Hij had gelijk." Bladzijde 19

"Ik dagdroomde. Ik verzon een verhaal dat ik net zolang gebruikte tot het me begon te vervelen en dan verzon ik een nieuwe. Alsof het echt was gebeurd. Zo hoorde het te zijn. Nooit vond ik in het echte leven wat bij dat gevoel hoorde." Bladzijde 50

"‘Niemand zal weten waar we zijn, niemand, alleen jij en ik, en dan praten we nergens meer over, oké? Dan zeggen we alles zoals we het bedoelen en dan is er alleen maar nu. Alleen maar nu.’" Bladzijde 105

Thematiek

Vriendschap

Hoewel het geen doorsnee vriendschap is, gaat De dyslectische hartenclub weldegelijk over vriendschap. Juist over vriendschap tussen mensen van wie je niet zou verwachten dat ze elkaar aardig zouden vinden: de drie vrouwen zijn totaal verschillend en als ze elkaar niet in dat ziekenhuiskamertje tegengekomen zouden zijn, zouden ze nooit een band hebben gekregen. Het is een vriendschap tegen wil en dank: ze zijn met elkaar verbonden doordat ze allemaal een hoofd en een hart hebben dat vreemd werkt, en ze zitten met elkaar opgescheept wanneer ze alleen elkaar hebben als het moment daar is om te vluchten. En ook al zitten ze niet over alles op dezelfde golflengte, ze blijven elkaar steunen en beschermen tijdens hun vlucht, omdat het ook hun manier is om vrede te krijgen met wat er in hun eigen verleden is gebeurd. Door die dingen weerspiegeld te zien in de anderen, voelen ze zich beter, sterker in hun schoenen en minder schuldig.

Motieven

Psychische afwijkingen

Psychische afwijkingen zijn voor de drie hoofdpersonen belangrijk in het verhaal. Alle drie mankeren ze iets waardoor ze zich anders gedragen en waardoor ze in de problemen zijn gekomen. Van Veen is sociaal zwak en zo in zichzelf gekeerd dat ze alleen nog maar aandacht heeft voor dingen die haar eigen situatie ten goede komen. Vandersteen hecht zich zo gemakkelijk aan mensen dat ze alles wil doen om ervoor te zorgen dat die bij haar blijven, inclusief haar eigen leven opofferen. En Anna (Bolle) is zo onzeker en verlangt zozeer naar liefde dat ze zich halsoverkop in een relatie met een getrouwde man stort, ook al weet ze dat ze daar problemen mee zou kunnen krijgen.

Vuur

Vuur is de rode draad in dit verhaal: de drie vrouwen liggen niet voor niets samen op de brandwondenafdeling. Ze hebben alle drie iets meegemaakt wat te maken had met een brand en waar ze bovendien (deels) zelf voor verantwoordelijk waren. Anna van Veen heeft de boot van haar man in brand gestoken en hem zo vermoord: Vandersteen heeft zichzelf in brand gestoken om een statement te maken en Anna (Bolle) is verbrand geraakt omdat haar broer wraak wilde nemen. Doordat je als lezer steeds meer te weten komt over wat er precies is gebeurd, krijgt het thema vuur een betekenis: het is een manier om dingen te beëindigen, om ze te laten verdwijnen, zoals Anna van Veen deed door de boot van haar man in brand te steken en zoals de broer van Anna (Bolle) deed. Maar het is ook een manier om te laten zien dat je er bent, dat je iets wilt, dat je er toe doet, zoals Vandersteen heeft willen doen.

Motto

'There’s an old joke. Two elderly women are at a Catskill mountain resort, and one of them says: ‘Boy, the food at this place is really terrible.’ The other one says: ‘Yeah, I know. And such small portions.’ Well, that’s essentially how I feel about life. Full of loneliness and misery and suffering and unhappiness, and it’s all over much too quickly. The other important joke for me is one that’s usually attributed to Groucho Marx, but I think it appears originally in Freud’s Wit and Its Relation to the Unconscious. And it goes like this – I’m paraphrasing: ‘I would never want to belong to any club that would have someone like me for a member.’
 
Alvy Singer, Annie Hall (1977)

 

Vooral het laatste gedeelte van dit motto past erg goed bij het verhaal. Het boek gaat namelijk over drie vrouwen die samen een club vormen, maar eigenlijk is dat gebeurd zonder dat ze erom gevraagd hebben: zij hebben alleen elkaar en wanneer ze in gevaar komen, zijn ze elkaars enige redding. Maar ze zijn zo verschillend van elkaar qua karakter en levensgeschiedenis dat een club met hun drieën als leden eigenlijk helemaal niet werkt. Aan de andere kant passen ze juist weer goed bij elkaar omdat ze alle drie een soort getraumatiseerd hart hebben en daarom lijken ze op elkaar. Maar alsnog zijn het geen mensen die met elkaar, of eigenlijk met zichzelf, in een club zouden willen zitten. Ze zijn niet blij met zichzelf en dus ook niet met elkaar.

Opdracht

Voor alle vrienden die ik onderweg verloren ben.

Trivia

De schrijfster heeft voor haar eerste boek, De verjaardagen, inspiratie gehaald uit de streekroman. Voor dit boek liet ze zich inspireren door de road trip-roman.

Titelverklaring

Je komt er als lezer pas achter wat de titel van dit boek betekent als je een flink eind in het verhaal zit. De dyslectische-hartenclub is de naam die Anna, Vandersteen en Van Veen aan hun groepje geven als ze elkaar in het ziekenhuis eenmaal hebben leren kennen. Alle drie hebben ze een hart dat niet op de normale manier lief kan hebben en daardoor eigenlijk dyslectisch is: liefde wordt voor hen vervormd zoals bij een dyslecticus tekst wordt vervormd. Van Veen is degene die met deze uitdrukking komt omdat haar man vaak zei dat ze een dyslectisch hart had: ze was gewoon niet in staat om echt lief te hebben.

Structuur & perspectief

Het bijzondere aan dit boek is dat het niet is opgedeeld in hoofdstukken of delen: het is één groot verhaal met maar twee keer een pauze. De eerste pauze vindt plaats vlak voor de drie vrouwen op de vlucht slaan en de tweede pauze vlak voor het einde, wanneer Van Veen bijna verdrinkt. Voor de rest loopt het verhaal in één keer door met alleen zogenaamde adempauzes ertussen: witregels waar je hoofdstuknummers of –titels bij kunt bedenken. Wat je er als lezer ook zelf bij kunt bedenken, is een verdeling in twee of drie delen. In het eerste deel gaat het over de tijd die Van Veen, Vandersteen en Anna in het ziekenhuis doorbrengen, wanneer ze elkaar beginnen te leren kennen. In het tweede deel slaan ze op de vlucht en zwerven ze rond en in het derde deel komt de waarheid aan het licht en gaat het met bepaalde personages mis.

Het perspectief is gedurende het hele verhaal de ik-verteller: Anna van Veen is degene om wie het hele verhaal lijkt te gaan, al zijn Vandersteen en de andere Anna (bijna) net zo belangrijk. Maar Anna van Veen is degene wier gedachten en flashbacks en gevoelens we gaandeweg ontdekken.

Decor

Eén van de bijzondere dingen aan dit boek is dat tijd en ruimte eigenlijk bijna geen rol spelen. Het verhaal speelt zich af in Nederland, waarschijnlijk in het jaar 2013 of 2014, maar veel meer kom je ook niet te weten over in welk deel van het land of in welk deel van het jaar. Waarschijnlijk zwerven de drie dames langs de landgrenzen omdat ze willen vluchten voor de politie, maar welke grenzen dat zijn is onbekend. Ook moeten ze zich ergens op niet al teveel afstand van de kust bevinden omdat ze op weg zijn naar het familiehuis van Van Veen dat op een eiland staat. Hun zwerftocht duurt waarschijnlijk korter dan het lijkt: voor het gevoel van de lezer zou het een jaar kunnen zijn, terwijl het in werkelijkheid misschien een week is. Zo lang liggen ze waarschijnlijk ook bij elkaar op de ziekenhuiskamer, terwijl dat voor de lezer ook veel langer lijkt. Bovendien zijn er veel flashbacks van Van Veens kant: zij denkt op veel momenten terug aan haar jeugd en het leven dat ze met haar man leidde.

Toch blijft de setting van het verhaal heel vaag en dat heeft een bepaald soort symboliek. De ziekenhuiskamer waar ze niets te maken hebben met de buitenwereld, het platteland waar ze zijn afgesloten van het echte leven, het eiland waar ze van alles zijn geïsoleerd: het zijn allemaal plekken waar alleen de drie vrouwen en hun verhalen belangrijk zijn. De schrijfster heeft er waarschijnlijk bewust voor gekozen dit te doen, omdat ze de lezer misschien niet wilde afleiden met plaatsen die niet belangrijk waren, omdat de focus moest liggen op de personages, hun karakters en vooral ook hun geheimen en verhalen. Dat zorgt voor een soort tijdloze sfeer in het verhaal.

Stijl

De schrijfstijl van deze auteur is waarschijnlijk het beste te omschrijven als: dun. Dat houdt in dat er niet teveel versieringen aan zitten: geen lange beschrijvingen, geen achtergrondverhalen die eigenlijk niet interessant zijn en ook geen overbodige details. Het verhaal draait vooral om dialogen en gedachten waaruit blijkt wat er allemaal is gebeurd en wat dat betekent, waardoor je de personages erg goed leert kennen.  Tijd en ruimte zijn veel minder belangrijk dan het verhaal en de karakters. Daarnaast heeft de stijl ook een beetje iets weg van een thriller of misdaadroman: je wilt er de hele tijd achter komen wat er nu precies gebeurd is met de drie dames, wat ze hebben gedaan en waarom ze zich zo gedragen zoals ze doen. Doordat er bovendien een achtervolging in het verhaal zit, blijft het ook heel spannend hoe ze uiteindelijk zullen eindigen: of ze zullen worden gepakt of dat ze weten te ontkomen.

Slotzin

Het is een prachtige dag.

Beoordeling

Ik vind dit een van de beste boeken die ik ooit gelezen heb. Het is een heel bijzonder verhaal, dat een beetje doet denken aan de roadtripfilm Thelma & Louise, maar dan met nog een derde persoon. Het is zo’n boek waarbij je er pas op later moment achter komt wat de openingszin betekent, zo’n boek waarvan de personages eigenlijk helemaal niet identificeerbaar of aardig zijn, maar van wie je toch gaat houden omdat ze zo ingewikkeld in elkaar zitten, zo menselijk. Het is geen dik boek: ik heb het in twee dagen uitgelezen en hield er een heel voldaan gevoel aan over: bij sommige boeken i het zo dat je ze echt te kort vindt, maar in dit verhaal wordt gewoon alles verteld wat je wilt weten. Het leest heel vlot en je blijft steeds benieuwd naar hoe hun avontuur verder zal gaan, maar ook naar de geheimen van de drie fascinerende vrouwen. Het verhaal heeft me op veel punten geraakt en verbaasd, ik heb er enorm van genoten!

Recensies

"De gevluchte vrouwen zijn op zoek naar vergeving of een doel in het leven, zoals vooral uit de eerste en laatste bladzijden van het verhaal blijkt. Deze passages zijn erg goed geschreven en maken de lezer nieuwsgierig naar de uitkomst van deze zoektocht." http://www.cultuurbewust....e-hendrix/

"In De dyslectische hartenclub weet Hendrix een wereld op te roepen die vreemd is, maar toch vertrouwd aanvoelt." http://recensieweb.nl/rec...maar-wat/