Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2012
• 253 pagina's
• Uitgeverij: Cossee

Flaptekst

Eerste zin

Het was juni en veel te warm voor de tijd van het jaar. We hadden de raampjes van de auto van buurman Wieslaw open gedraaid, maar nog sloeg de hitte in je gezicht.

Samenvatting

Deel 1: Het verhaal van Marlena
Marlena is 26 jaar en woont nog bij haar ouders thuis. Ze komt terug met haar moeder en zus van een bezoek aan Warschau waar de Paus op bezoek is gekomen. Onderweg belanden ze op aanraden van de buurvrouw met wie ze meerijden in een hamburgerrestaurant annex hotel Europa, waar ze het Amerikaanse junkfood heerlijk kunnen bereiden. Marlena ziet er een knappe jonge man, Natan, en het is liefde op het eerste gezicht. Ze spreekt enkele keren met hem af en ze bezoeken dan Warschau. Dat is de stad waaraan haar moeder een grote hekel heeft. Omdat ze niet wil zeggen dat ze met Natan daarheen gaat, vertelt ze thuis dat ze haar vriendin helpt uitzoeken met een bruidsjurk in Warschau. Het kan natuurlijk niet uitblijven dat na de eerste zoen ook de eerste seks komt. Ze gaat ook werken in het hotel, waar de eigenaar Szymon erg tevreden over haar is.

Maar dan moet Natan ineens terug naar Amerika. Na enkele weken blijkt dat Marlena zwanger is en die situatie is natuurlijk niet gunstig. Haar moeder wil dat ze met een half debiele neef trouwt, maar daar voelt Marlena niets voor. Ze loopt weg van huis. Ze komt in contact met een huwelijksbureau (Aurora) dat voor haar wel een kandidaat weet in Nederland. Er is een boer Andries die weduwnaar is en in de buurt van Breda woont. Zijn eerste vrouw is overleden bij een auto-ongeluk en hij wil graag dat er iemand op de boerderij helpt. De ontmoeting op de boerderij is wel vreemd. Ze krijgt een kamer toegewezen en Andries blijft op afstand. Ze hebben nooit seks met elkaar en enkele maanden later moet Marlena bevallen van een zoon. Boris heet de jongen en Andries weet natuurlijk dat hij de biologische vader niet is. Hij erkent wel de zoon alsof die van hemzelf is. Hij is een steengoede vader die Boris veel dingen van de boerderij leert. 

Er gaan acht jaar overheen (zonder als man en vrouw geleefd te hebben) en Marlena (die dus intussen 34/35 jaar is geworden), wil terug naar Polen. Ze neemt Boris mee en als ze weer in Polen komt, weet ze dat ze niet meer terug wil naar Nederland. Ze praat met haar zus Irina die niets weet van haar affaire met Natan. Haar moeder sterft en ze belt op naar Andries in Nederland met de boodschap dat ze niet terug wil gaan. Ze mist Andries helemaal niet, maar Natan wel. Haar vader krijgt na de begrafenis intrek van dochter Irina die kort ervoor gescheiden is en nu voor haar vader wil zorgen. Marlena neemt contact op met de eigenaar van het hotel Europa (Szymon) bij wie ze gewerkt heeft, toen ze Natan leerde kennen. Zijn partner (Nicht Basia) is een jaar ervoor overleden en het hotel wordt een beetje verwaarloosd. Szymon heeft veel geld geërfd van zijn moeder. Szymon heeft al die tijd brieven ontvangen van Natan die aan Marlena zijn gericht. Vier jaar lang heeft hij brieven gestuurd: de laatste kwam in 2003. Ze zijn ongeopend. Intussen heeft Boris stelling genomen tegen de praktijken van zijn moeder, want hij wil het liefst terug naar zijn “vader” Andries. Omdat zijn moeder dat niet wil, besluit hij om niet meer te praten, tegen niemand. Marlena gaat in het hotel werken.

Deel II: Het verhaal van Andries
Het verhaal van deze Nederlandse boer begint met een episode over de door hem op aanraden van zijn zus aangevraagde scheiding van Marlena. Zijn eerste vrouw Annetje is bij een auto-ongeluk om het leven gekomen. Hij heeft enkele keren geprobeerd nazaten te maken, maar nadat Annetje te kennen had gegeven dat ze geen kinderen wilde, was hij ook met seks gestopt. Toch moet hij de boerderij runnen en daarom had hij zich tot Aurora gewend. De mooie Poolse Marlena was hem ten deel gevallen: seks had hij nooit met haar gehad. Hij was ook twintig jaar ouder dan Marlena, want toen ze kwam was hij 46 en nu in 2009(?) is hij 55 jaar. Hij krijgt een telefoontje van Marlena die hem vertelt dat ze niet terugkeert en dat hij Boris niet meer zal zien. Andries krijgt een hyperventilatieaanval en is bang voor de dood, want ook zijn vader is ook aan een hartaanval gestorven. 

Zijn zus Rita wil dat hij kapt met die Poolse vrouw. Ze is met haar man ook bang voor de centen van de erfenis. Zij en haar zoon Boris moeten niets van het familiekapitaal krijgen. Ze heeft dezelfde advocaat als Andries. Die advocaat komt kijken op de boerderij, want er moet een kalf geboren worden. Het is de lievelingskoe van Boris die moet kalven, maar het kalf komt dood ter wereld. Andries wordt boos als hij van de ideeën van zijn zus hoort over de verdeling van de erfenis. Marlena en Boris zijn inmiddels al ruim een jaar weg. Hij besluit zijn zoon in Polen op te zoeken en hij rijdt in zijn Mercedes in de richting van het Oostblok. Zijn buurjongen mag een weekje oppassen met zijn vriendinnetje om het leven op de boerderij te laten doorgaan.  

Deel III: Het verhaal van Szymon
In deel III is de 70-jarige eigenaar van hotel Europa aan het woord. Deze Szymon heeft in zijn jeugd ook in Nederland gewoond, omdat zijn moeder voor de nazi’s was gevlucht. Zijn familie is voor een groot deel omgekomen in de vernietigingskampen, maar zijn moeder had zich erg sterk getoond en zich opgewerkt in het bankwezen. 

Marlena vertelt hem tijdens een autoritje dat Boris de zoon van Natan is. Szymon schrikt, want dat betekent dat Boris ook een soort familie is (achterneefje). Szymon heeft in het verleden de beslissing genomen om Natan naar Amerika terug te sturen. Hij wist dat Natan verloofd was en wilde niet dat hij een relatie aanging met Marlena. De laatste had dat nooit geweten. Hij weet dat Boris, die hij vaak ziet omdat Marlena in het hotel werkt, niet meer wil praten. Szymon die zijn Basia een jaar ervoor verloren heeft, is verliefd op de jonge, mooie Marlena, maar het leeftijdsverschil is groot: 70 jaar versus 35 jaar. Hij heeft echter veel geld en hij wil Marlena een onbezorgde toekomst geven. Dat heeft hij ook met nicht Basia gedaan toen haar man overleed en zij niet in staat was het hotel Europa te blijven runnen. Hij had er geld in gestopt en er een hamburgerrestaurant van gemaakt.

Boris leest op een gegeven moment de brieven van Natan aan zijn moeder en hij ziet een foto van Natan. Hij vraagt aan Szymon of het waar is wat in de brieven staat. Ze zijn samen op reis in Warschau om een cadeautje voor Marlena’s verjaardag te kopen. In Warschau begint Boris weer spontaan te spreken. Szymon is daarover erg blij en bij terugkomst vertellen ze aan Marlena dat Boris weet wie zijn echte vader is. Marlena wordt woedend op Szymon en vlucht met Boris weg. 

Juist op die dag arriveert Andries in zijn Mercedes bij hotel Europa: hij vraagt Szymon waar Marlena en Boris zijn. Ze rijden samen naar het huis van Marlena’s vader. Die is al aan het dementeren. Andries praat met Marlena, die hem over haar grote liefde Natan vertelt. Ze hield veel van hem. Boris komt thuis van een middagje bioscoop en valt Andries om zijn nek. Hij vindt zijn “vader” best leuk. Boris mag daarom in de vakanties wel eens naar Nederland. Het is toevallig Marlena’s verjaardag. Van Szymon krijgt ze een horloge en van Andries een kettinkje met het Chinese dierenriemteken Hond.  Szymon vraagt haar zo lang mogelijk bij hem te blijven. Ze weet het nog niet.

Personages

Marlena

Marlena is 26 jaar als ze Natan voor de eerste keer ziet. Ze wordt verliefd op hem en ze heeft seks met hem. Ze weet niet waarom hij ineens weg gaat naar Amerika. Wel weet ze dat ze zwanger is en ze wil niet met een door haar moeder aangewezen familielid trouwen. Toch legt ze haar lot in handen van anderen. (het huwelijksbureau) Ze gaat helemaal niet “voor de liefde.” Met Andries heeft ze geen seks en er is eigenlijk geen sprake van een huwelijk. Polen blijft aan haar trekken. Ze vertrekt naar huis wanneer ze hoort dat haar moeder ziek is. Wanneer die overlijdt, besluit ze te blijven. Ze kiest voor zichzelf maar niet voor haar zoon, die uit protest blijft zwijgen. Ze heeft nooit geweten dat Natan haar brieven is blijven schrijven. Wanneer ze dat van Szymon hoort, wordt ze woedend. De jonge en mooie Marlena wijst een huwelijksaanzoek van de twee keer zou oude Szymon af.

Andries

Andries is een man die zelf nooit beslissingen durft te nemen. Zijn ouders hebben voor zijn eerste vrouw gezorgd, maar aan erg veel lichamelijke liefde heeft hij geen behoefte. Als zijn vrouw die erg slecht ziet, wordt aangereden, is hij alleen op de boerderij. Met een variant op “Boer zoekt vrouw” zoekt zijn zus Rita een nieuwe vrouw. Maar ook met haar heeft hij geen seks. Wel is hij een goede vader voor zijn stiefzoon. Hij vindt het dan ook verschrikkelijk dat hij Boris niet meer zal zien. Daarom neemt hij eindelijk een beslissing uit zichzelf: hij gaat zijn zoon zoeken. Hij vindt hem en hij krijgt het voor elkaar dat Boris in de schoolvakanties naar Nederland mag komen. Liefde voor Marlena heeft hij nooit gehad.

Szymon

Szymon is een man die in de eerste oorlogsjaren is geboren, omdat zijn moeder voor de nazi’s is gevlucht. Hij heeft zijn eigen vader nooit gekend. Ook hij heeft het lot over zijn leven laten beslissen. Hij heeft zijn nicht Basia financieel geholpen toen haar echtgenoot was overleden. Samen runnen ze het hotel/restaurant, maar het wordt in de tekst niet duidelijk of ze ook een relatie hebben met elkaar. Hij leest Natan de les, wanneer die verkering krijgt met Marlena, omdat Natan in Amerika verloofd is. Hij stuurt de jongen naar Amerika en verzwijgt voor Marlena dat hij steeds brieven aan haar schrijft. Hij is heel blij dat Marlena en Boris terugkomen naar Polen, al schrikt hij wel van de mededeling dat Boris een kind van Natan is. Hij denkt dat er met geld veel valt te regelen en hoewel hij behoorlijk op leeftijd is (70) vertelt hij Marlena dat hij verliefd op haar is en dat hij met haar wil trouwen. Hij vindt het zelf ook raar, maar in zijn leven heeft hij geleerd dat liefde belachelijk is.

Quotes

"Boris gaf geen krimp, geen lichte hoofdknik, niets. Zijn zwijgen was verwoestend. Ik had het gevoel dat hij van me afdreef, als een walvisjong dat per ongeluk in de verkeerde stroom was terecht gekomen en elk moment op het land geworpen kon worden. Voorbestemd om daar te sterven." Bladzijde 87

"Je kunt me verwijten dat ik geen enkele belangrijke beslissing in mijn leven zelf heb genomen. Toen mijn vader nog leefde, was hij degene die mijn leven bepaalde. Daarna was het mijn zus Rita. Tien minuten nadat mijn vader zijn laatste adem had uitgeblazen, had zij de scepter overgenomen. Alsof ik een land was of een stad die je kon bezetten en besturen." Bladzijde 92

"Ik weet wel dat jij nooit van mij zal houden”, zei ik zonder Marlena aan te kijken. “Maar ik hou wel van jou. En ik weet dat het belachelijk is, maar misschien is dat dan wat ik na al die jaren eindelijk heb geleerd: liefde is belachelijk. De liefde makat mij belachelijk. En als dat zo is, dan moet ik daar maar mee leren leven." Bladzijde 252

Thematiek

Liefdesrelatie: problemen/ echtscheiding

“Liefde is belachelijk”: deze uitspraak doet de oude Szymon in deel III van deze roman. Het lijkt het thema van het gehele boek te zijn. De liefde doet veel met mensen. Zo is Marlena vanaf het eerste moment in haar hart geraakt door de Amerikaanse Natan. Ze wordt op slag verliefd, gaat met hem naar bed en verbaast zich erover dat hij ineens vertrekt. Wanneer ze zwanger blijkt te zijn, raakt ze in de problemen en legt haar lot in handen van een huwelijksbureau (Aurora). Haar toekomst is niet heel slecht, want ze treft in Andries een goede man, maar geen minnaar. Ze hebben in negen jaar tijd geen seks met elkaar. Wel is Andries erg goed voor haar zoon Boris. Omdat er geen echte liefde is en Marlena aan Natan blijft denken, gaat ze terug naar Polen. Ze laat Andries in de steek. In Polen komt ze erachter dat het leven haar een streek geleverd heeft. Szymon heeft neef Natan naar Amerika teruggestuurd: hij was het niet eens met zijn levenswijze. Zo heeft Szymon een grote invloed uitgeoefend op het leven van Marlena, maar natuurlijk ook van Natan en nog iets verder weg van Andries. Andries zelf heeft in zijn leven zelf nooit beslissingen durven nemen op het gebied van de liefde en de seks. Zijn ouders hebben een eerste vrouw voor hem uitgezocht en zijn zus heeft na de dood van zijn eerste vrouw ervoor gezorgd dat hij aan de tweede komt. Maar ook hier is “Liefde belachelijk.“ Marlena verlaat hem na acht jaar en komt niet meer bij hem terug. Ze heeft nooit van hem gehouden, maar in haar hart heeft ze altijd gevoelens gehad voor Natan. Szymon is de derde persoon met wie het levenslot een spel heeft gespeeld. Hij is in de oorlog geboren, heeft zijn vader nooit gekend en voor hem heeft de liefde ook een minder positieve rol gespeeld. Hij heeft zijn nicht Basia na de dood van haar man geholpen, maar of hij ook een relatie met haar heeft gehad, blijft onderbelicht. Wel is hij vanaf het begin verliefd geweest op de mooie Marlena, en dat zou wel eens de belangrijkste reden kunnen zijn dat hij Natan naar huis heeft gestuurd. Puur eigenbelang dus. Bijna tien jaar later komt Marlena terug in zijn leven: Basia is overleden en Marlena komt bij hem werken. Hij heeft geld genoeg om haar een luxe leventje te bezorgen en hij vraagt haar ten huwelijk. Dit voorstel komt ook op de lezer belachelijk over. Wat zou de mooie Marlena moeten zien in een relatie met de oude Szymon? Inderdaad, liefde is in dit verhaal van “Boer zoekt vrouw” belachelijk.

Trivia

Het is de debuutroman van een schrijfster op latere leeftijd die zich daarvoor alleen bezig hield met het schrijven van toneelteksten.

Titelverklaring

De titel komt letterlijk in de roman voor. Marlena is verliefd geworden op de Amerikaanse Natan. Om met hem te kunnen verkeren, moet ze een smoes verzinnen voor haar moeder die het nooit goed zou vinden dat ze met een Amerikaan omgaat. Daarom zegt ze tegen haar moeder dat ze met een vriendin naar Warschau gaat om te helpen met het uitzoeken van een bruidjurk (“Een bruidjurk uit Warschau? Wie haalt er nu in hemelsnaam een bruidsjurk uit Warschau?“ blz. 22).

Structuur & perspectief

De roman is opgebouwd uit drie delen:

Deel 1             Het verhaal van Marlena

Deel II             Het verhaal van Andries

Deel III           Het verhaal van Szymon.

Deze drie delen worden onderverdeeld in genummerde hoofdstukken zonder titel.

Deel I telt 10 hoofdstukken, Deel II 6 en Deel III 8.

Alle drie delen zijn niet geheel chronologisch verteld. Vooral in deel II en III kijken de vertellers  terug naar het verleden.

Er zijn in de drie delen ik-vertellers die in de o.v.t. vertellen: resp. Marlena, Andries en Szymon.

Decor

Er wordt in de roman nauwelijks gesproken over data en jaartallen. Maar als je nauwkeurig leest kun je er wel achter komen wanneer het verhaalheden zich afspeelt. Szymon vertelt in deel III namelijk dat zijn moeder zwanger was na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Polen kwam al in 1939 in oorlog met Duitsland. Dat betekent dat Szymon in 1940 in Nederland geboren moet zijn. In deel III vertelt hij aan de lezers dat hij vijf jaar jonger is dan de vader van Marlena, die 75 jaar is geworden. Dat betekent dat Szymon 70 jaar is, als Marlena al  weer ruim een jaar in Polen woont. Dat houdt in dat het verhaalheden van deel II en III 1940 + 70 jaar 2010 is.  Dat betekent dat Marlena al in 2009 naar Polen is teruggekeerd en dat ze dus waarschijnlijk van 2000-2009 in Nederland in de buurt van Breda heeft gewoons met Andries.

Dat betekent dat deel I speelt van 1999/2000- 2009, deel II in 2010, evenals deel III. 

Het decor van de drie delen is afwisselend Polen-Nederland-Polen. In deel I start het verhaal in Polen, daarna vertrekt Marlena naar Nederland om weer terug te keren naar Polen. Deel II begint in Nederland, maar Andries vertrekt naar Polen om zijn zoon te zien/te halen. Deel III speelt zich af in Polen, waar Szymon een restaurant/hotel runt.

Stijl

Je kunt zien in de tekst dat de schrijfster gewend is dialogen te schrijven voor haar toneelteksten. Die zijn realistisch en vlot. Ook doseert ze haar beeldspraak zorgvuldig.

Wat me echter wel opvalt en wat ik een minpuntje vind, is dat ik in de stijl (het woordgebruik) van de drie ik-vertellers nauwelijks verschil merk. Het viel me dat ik onder het lezen van een bepaald deel de vorige verteller nog aan het woord dacht. Het moet duidelijk zijn dat ongeacht de inhoud van een deel ook de stijl van drie totaal verschillende vertellers (een jonge vrouw, een boer op middelbare leeftijd en een oude Poolse hoteleigenaar) zal moeten mee veranderen. Dat is Lot Vekemans niet gelukt. Ook merk ik nauwelijks emoties bij de drie verschillende personages en daardoor blijft  het romandebuut toch wat vlak.

Slotzin

"Gaat het morgen sneeuwen?" vroeg hij aan Marlena. Ze haalde haar schouders op. "Ze hebben het niet voorspeld," zei ze, "maar zeker weten doe je het nooit."

Beoordeling

Vlot leesbare roman over de vreemde lotgevallen van de liefde. 'Liefde is belachelijk.' Het verhaal zit helder in elkaar o.a. vanwege de gekozen structuur met drie verschillende vertellers. Het is ook niet lastig om te volgen.

Het boek is m.i. geschikt voor havo/en vwo/leerlingen, (eindexamen) waarbij meisjes een groter plezier zullen beleven aan de inhoud dan jongens op die leeftijd. De literaire waardering is twee punten. 

Recensies

"De personages leiden elkaar, maar de schrijfster had haar personages meer mogen navigeren." http://www.volkskrant.nl/...schau.html

"Al met al is Een bruidsjurk uit Warschau een zeer onevenwichtige roman." http://debuten.thepostonl...-vekemans/

"Vekemans heeft een gave om doeltreffend, pakkend en creatief te schrijven. " http://www.literairnederl...ekemans-2/

Bronnen

Website van de schrijfster.

http://www.lotvekemans.nl/